Cây giống hoài sơn (củ mài)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 20/3/2025;

Hoài sơn hay củ mài, sơn dược, khoai mài, chính mài (danh pháp khoa học là Dioscorea hamiltonii Hook.f.; đồng nghĩa: Dioscorea persimilis Prain & Burkill) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Củ nâu Dioscoreaceae.

Hoài sơn hay sơn dược (Rhizoma Dioscoreae) là thân rễ cây củ mài (Dioscorea persimilis) cạo vỏ, sơ bộ chế biến rồi sấy khô.

Mô tả cây hoài sơn

Cây hoài sơn (củ mài) là một loại cây dây leo sống ở trên mặt đất, có thân củ, với chiều dài củ có thể lên tới 1m, đường kính 2 – 10 cm với nhiều rễ con mọc ra xung quanh. Thân cây nhẵn có hơi góc cạnh, riêng ở kẽ lá sẽ có những củ con gọi là “thiên hoài” hay “dái củ mài”. Lá đơn, mọc đối hoặc có khi mọc so le nhau, đầu lá nhọn, phía cuống có hình tim. Phiến lá dài khoảng 8 – 10cm, rộng 6 – 8cm, Cuống dài 1,5 – 3,5cm. Hoa đực hoa cái khác gốc. Quả khô 3 cạnh và có dìa. Mùa hoa duy nhất vào tháng 7 – 8. Mùa quả theo sau vào tháng 9 – 11.

Thông tin thêm

1. Phân bố, chế biến và thu hái

Hoài sơn – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Mọc hoang ở khắp những vùng rừng núi nước ta. Trước đây, giữa các vụ thu hoạch nhân dân vẫn đi đào củ mài để ăn chống đối. Nhiều nhất tại các tỉnh Hà Bắc, Lào Cai, Yên Bái, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình. Hiện nay ta đã bắt đầu trồng củ mài để chế hoài sơn vì nếu chỉ trông vào cây mọc hoang thì công đi tìm đào rất cao.

Mùa đào củ mài tốt nhất vào thu đông và đầu xuân (từ tháng 10 – 11 đến tháng 3 – 4). Muốn có hoài sơn phải chế như sau:

Củ mài đào về, rửa sạch đất, gọt vỏ rồi cho vào lò sấy diêm sinh trong 2 ngày 2 đêm, lấy ra phơi khô là được. Nhưng nếu muốn có hình dáng đẹp dùng cho xuất khẩu cần chế biến phức tạp hơn.

Củ mài sau khi đào về phải chế biến ngay trong vòng 3 ngày nếu không sẽ hỏng. Việc chế biến gồm có 3 giai đoạn:

1. Sấy diêm sinh lần thứ nhất:Sau khi gọt vỏ đem xông diêm sinh (110kg củ mài phải dùng 2kg diêm sinh). Trong lò sấy xếp củ mài thành hình cũi lợn để cho các củ đều hưởng được hơi diêm sinh.

Sau khi sấy 2 ngày 2 đêm, cần ủ lại một đêm, rồi phơi nắng nhỏ hoặc sấy nhẹ cho khô. Đem ngâm nước là 2 ngày 2 đêm rồi rửa sạch và phơi nắng cho khô.

2. Sấy diêm sinh lần thứ hai:Lại xếp hoài sơn vào lò như lần trước rồi đốt diêm sinh trong 1 ngày 1 đêm (100kg củ mài phải dùng 1kg diêm sinh). Khi nào củ mài mềm như chuối là được. Nếu chưa mềm cần sấy diêm sinh lại.

Sấy xong ủ trong vại, đậy vại bằng bao tải có nhúng nước. Đợi 1 ngày 1 đêm, đem ra sửa chữa củ mài cho đều đặn rồi đặt lên ván mà lăn. Lăn đến khi hai đầu củ mài lõm vào. Đem phơi nắng nhỏ hoặc sấy nhẹ cho hơi khô, sửa lại lần nữa cho miếng củ mài thật đẹp rồi lại lăn lần nữa cho nhẫn bóng và phơi thật khô. Nhúng nhanh vào nước lấy ra dùng giấy ráp đánh cho bóng.

3. Sấy diêm sinh lần thứ ba:Trước khi đóng hòm lại sấy diêm sinh lần nữa. Cứ 100kg củ mài lớn này chỉ dùng 200g diêm sinh. Sấy trong 1 ngày 1 đêm. Khi đóng hòm cần phải phân loại ra nhiều hạng.

Hạng nhất: 4 khúc hoài sơn nặng 0,500kg.

Hạng hai phải 6 khúc.

Hạng ba tám khúc, hạng bốn 10 khúc, hạng năm 12 khúc và hạng sáu 14 khúc nặng nửa kilôgam.

Tại Trung Quốc người ta cũng chế loại hoài sơn như thế này để xuất khẩu gọi là quang sơn dược. Tuy nhiên cách chế biến đơn giản hơn. Chọn củ mài tươi và to, cạo sạch vỏ, xông hơi diêm sinh rồi sấy khô. Sau đó ngâm nước một ngày. Hơi đun cho chín. Đem ra lăn cho tròn, cắt thành từng khúc dài 12 – 23cm, đánh bóng phơi khô rồi lựa chọn như trên rồi đóng gói.

Chúng tôi thấy ta có thể đơn giản cách chế biến cho đỡ tốn công.

2. Thành phần hóa học

Hoài sơn – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Ngoài tinh bột ra trong hoài sơn của Trung Quốc và Nhật Bản các nhà nghiên cứu Nhật Bản đã lấy ra chất muxin (??) là một loại protid nhớt, allantoin, axit amin, arginine và choline. Về mặt thực phẩm, trong củ mài có chừng 63,25% chất bột, 0,45% chất béo, 6,75% chất protid.

Gần đây người ta có tìm thấy trong một số giống Dioscorea chất saponin có nhân sterol.

Tóm lại ngoài giá trị dinh dưỡng, hoạt chất của hoài sơn chưa rõ ràng.

3. Tác dụng dược lý

Hoài sơn – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Chất muxin hòa tan trong nước; trong điều kiện axit loãng và nhiệt độ phân giải thành chất protid và carbohydrate. Có tính chất bổ.

Ở nhiệt độ 45 – 55^oC khả năng thủy phân chất đường của men trong hoài sơn rất cao, trong axit loãng trong 3 giờ có thể tiêu hóa 5 lần trọng lượng đường.

Thực Phụ (Nhật Bản) đã dùng hoài sơn chữa khỏi một trường hợp đi đái đường đã dùng insulin không khỏi.

Thế hoài sơn có tác dụng gì ?

Ngoài việc dùng củ hoài sơn để nấu canh chống đói ra thì em nó còn là một vị thuốc trong Đông y hiệu quả.

Trong đông Y hoài sơn (hay củ mài) được coi là một vị thuốc bổ và hơi có tính chất thu sáp, dùng trong những trường hợp ăn uống khó tiêu hóa, viêm ruột kinh niên, di tinh, đi đái nhiều về đêm, mồ hôi trộm, đái đường. Và theo các tài liệu cổ, hoài sơn có vị ngọt, tính bình, vào 4 kinh tỳ, vị, phế và thận, có tác dụng mạnh bổ tỳ vị, chỉ tả, bổ phế thận, sinh tân chỉ khái, bình suyễn, sáp tinh. Dùng nhiều trong nhân dân để chữa tả lỵ lâu ngày, tiêu khát, hư lao sinh ho, di tinh, đới hạ, tiểu tiện nhiều lần

Liều dùng mỗi ngày uống 10 – 20g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột

Cây hương thảo để bàn – xua muỗi và hợp phong thủy nơi làm việc – mua ngay

Cách trồng hoài sơn cho năng suất cao

1. Chọn vùng trồng thích hợp

Hoài sơn có thể đem trồng ở vùng núi, trung du hay đồng bằng đều không vấn đề. Vấn đề cần lưu tâm duy nhất là đất trồng phải màu mỡ, đất nhiều mùn, tầng canh tác dày khoảng 20 – 30cm trở lên. Nên chọn vùng trồng đất phù sa ven sông hay đất cát pha đất thịt nhẹ, pH thích hợp từ 6,6 – 7,5. Không nên đem cây ra trồng ở đất thịt nặng, úng nước. Nhiệt độ thích hợp vào khoảng 20 – 35^oC, độ ẩm cao 80 – 95%.

2. Giống và kỹ thuật làm giống

Phương pháp nhân giống vô tính hoài sơn sẽ cho hệ số vô tính cao nhất do đó trong thực tế người nông dân nên sử dụng phương pháp này.

Kỹ thuật làm giống như sau: Chủ yếu sử dụng rễ củ để làm giống. Khi thu hoạch nên chọn củ có kích thước trung bình, vỏ nhẵn, màu sáng, thẳng, không bị mắc sâu bệnh hại. Tốt nhất là dùng những đoạn đầu rễ, nhưng cũng có thể sử dụng sang cả phần dưới (toàn bộ rễ củ). Tiến hành cắt thành những đoạn dài 5 – 6 cm chấm vào vôi hoặc tro ngay, để khô sau đó đem trồng ngay hoặc có thể mang ủ vào cát ẩm đến khi lên mầm thì đem trồng.

Cách ủ mầm: Dải cát dày 2 – 3 cm sau đó xếp một lớp củ giống rồi phủ lên một lớp cát. Có thể xếp 2 đến 3 lớp như vậy. Sau 7 – 10 các đoạn rễ này sẽ nảy mầm và có thể đem trồng. Các đoạn đầu rễ nảy mầm nhanh hơn, nên xếp riêng để tránh đè lên nhau gây gãy mầm.

3. Thời vụ trồng

Thời vụ trồng hoài sơn tốt nhất là vào tháng 2 – 3 (sau dịp tết âm lịch).

4. Làm đất

Đất phải được cày bừa kỹ, nhặt sạch hết cỏ dại, sau đó tiến hành khử trùng đất bằng vôi bột 130 kg/ha. Lên luống cao khoảng 30 – 35 cm, mặt luống nên để rộng 50 – 60 cm. Bổ hốc 2 hàng so le và bón lót phân theo hốc.

5. Mật độ và khoảng cách trồng

Khoảng cách trồng tối thiểu là 30 x 30 cm. Mật độ là 110.000 cây tính theo ha.

6. Kỹ thuật trồng 

Cây giống đủ tiêu chuẩn đem trồng ra ruộng, tưới và giữ đủ ẩm cho đến khi cây hồi xanh. Sau khi trồng được 15 – 20 ngày thì làm giàn cho cây. Giàn leo có thể làm theo kiểu giàn thẳng hoặc kiểu mái nhà để tiết kiệm công sức.

Vun xới làm cỏ đợt 2 sau khi trồng cây được 1 tháng, ruộng phải luôn luôn đảm bảo sạch cỏ dại, khi mưa xuống tháo nước kịp thời không để ngập úng. Nên làm cỏ kết hợp bón phân.

Địa chỉ bán cây giống hoài sơn uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây giống hoài sơn phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 30,000 VNĐ một lần ship.