Cây giống bạch chỉ

Angelica dahurica. Tác giả: Alicia-C. Ngày tạo: Ngày 25, tháng 5, năm 2013. Nguồn: Wikipedia Common.

Angelica dahurica. Tác giả: Oleg Kosterin. Ngày tạo: Ngày 3, tháng 8, năm 2020. Nguồn: Wikipedia Common.

Phần rễ được thái thành từng khúc của Angelica dahurica. Tác giả: 三猎. Ngày tạo: Ngày 23, tháng 6, năm 2016. Nguồn: Wikipedia Common.

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 22/3/2025;

Bạch chỉ, tên tiếng Anh là Dahurian angelica (danh pháp khoa học là Angelica dahurica (Hoffm.) Benth. & Hook.f. ex Franch. & Sav.) là một loài thực vật thuộc họ Hoa tán (Apiaceae) phân bố nhiều ở Đông Siberi, đông bắc Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản.

Mô tả cây bạch chỉ

Bạch chỉ là cây sống lâu năm, cao 1 – 1,5m, đường kính thân có thể tới 2 – 3cm, thân rỗng, mặt ngoài màu tím hồng, phía dưới thân nhẫn, không có lông, nhưng phía trên, gần cụm hoa thì có lòng ngắn. Lá phía dưới to, có cuống dài, phiến là 2 – 3 lần xẻ lông chim, thùy hình trứng hay hình trứng dài, dài 2 – 6cm, rộng 1 – 3cm, mép có răng cưa, lá phía trên nhỏ hơn, toàn bộ cuống lá phát triển thành bẹ bao ôm lấy thân, hai mặt đều không có lông, nhưng trên đường gân của mặt trên có lông ngắn. Cụm hoa hình tán kép mọc ở kẽ lá hay đầu cành, cuống tán dài 4 -8cm, cuống tán nhỏ dài 1cm, hoa màu trắng, quả dài chừng 6mm, rộng 5 – 6mm.

Dược liệu: Rễ hình chùy, thẳng hay cong, dài 10 – 20 cm, đường kính phần to có thể đến 3 cm, phần dưới thuôn nhỏ dần. Mặt ngoài củ có màu vàng nâu nhạt, còn dấu vết rễ con đã cắt bỏ, có nhiều vết nhăn dọc và nhiều bì khổng lồi lên thành những vết sần ngang. Mặt cắt ngang có màu trắng hay trắng ngà. Tầng sinh libe – gỗ rõ rệt. Thể chất cứng, vết bẻ lởm chởm, nhiều bột. Mùi thơm hắc, vị cay, hơi đắng.

Mô tả cây bạch chỉ

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Bạch chỉ đã được di thực vào nước ta có kết quả, cây mọc tốt, cả ở đồng bằng và những vùng núi cao mát. Nhưng giống thì chỉ mới để được ở miền núi cao, lạnh.

Tại Tam Đảo trồng vào tháng 1 – 2, tháng 4 – 5 năm sau ra hoa, nhưng có những cây trồng vào tháng 7 – 8 năm trước thì tháng 4 – 5 năm sau cùng ra hoa một lúc với cây trong tháng 1 – 2.

Vào mùa thu, khi lá úa vàng, đào lấy rễ, cắt bỏ thân và rễ con, rửa sạch đất, sau đáo có nơi cho vào vại có vôi, đậy kín một tuần rồi mới lấy ra phơi khô, có nơi đem phơi ngay, nếu trời mưa thì sấy trong lò, sau đó cạo bỏ vỏ mỏng ngoài.

2. Thành phần hoá học

Bạch chỉ – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Trong bạch chỉ có các hoạt chất sau đây: Oxypeucedanin, imperatorin, isoimperatorin, phellopterin, byakangelicin, isobyakangelicol hay anhydrobyakangelicin có độ chảy 108 – 109^oC, angelicol, xanthotoxin (methoxsalen), neobyakangelicol, marmesin có độ chảy 189,5^oC, năng suất quay cực (α_D)+26^o8 (trong chloroform), nodakenetin tả tuyển (α_D)-22^o4, scopoletin.

Ngoài ra người ta còn chiết được chất alloimperatorin có độ chảy 228 – 230^oC (thăng hoa) và bergapten (5-methoxypsoralen) có độ chảy 215 – 217^oC, những chất đó vốn không có trong bạch chỉ nhưng có thể xuất hiện trong quá trình chiết xuất từ những chất isoimperatorin hoặc chất neobyakangelicol mà sinh ra.

Trong xuyên bạch chỉ (Angelica anomala Avé-Lall.) ngoài chất bergapten, umbelliferone còn có anomalin (độ chảy 105 – 106^oC).

Một tác giả khác đã lấy từ xuyên bạch chỉ được chừng 0,43% một chất gọi là angelicotoxin, một chất nhựa màu vàng, vị đắng có tính chất kích thích; ngoài ra còn có 0,2% chất byakangelicin C₁₇H₁₈O₇ 0,2%, chất byakangelicol C₁₇H₁₆O₆, axit angelic C₅H₈O₂ và tinh dầu.

3. Tác dụng dược lý

Với liều nhỏ, angelicotoxin có tác dụng hưng phấn đối với trung khu vận động huyết quản, trung khu hô hấp và dây thần kinh phếnvị (nerf vague), làm cho huyết áp tăng cao, nhịp mạch chậm lại, hơi thở kéo dài, chảy dãi và nôn mửa.

Với liều lớn, có thể dẫn tới co giật và toàn thân tê liệt. Độc tính của angelicotoxin có thể sánh giống như chất ciguatoxin, nhưng không mạnh bằng. Hoạt chất khác trong bạch chỉ chưa rõ.

Năm 1950, Lưu Quốc Thanh và Trương Duy Tân nghiên cứu tác dụng kháng sinh của bạch chỉ đối với một số vi trùng thì thấy bạch chỉ có khả năng ức chế sự sinh trưởng của trực khuẩn Escherichia coli, trùng lỵ Shigella sonnei, trùng trực khuẩn mủ xanh và vì trùng thổ tả.

Công dụng và liều dùng cây bạch chỉ

Chỉ mới thấy dùng trong phạm vi đông y. Đông y coi bạch chỉ là những vị thuốc có vị cay, tính ôn, vào 3 kinh phế, vị và đại tràng. Có tác dụng phát biểu khứ phong, thẩm thấp, hoạt huyết bài nùng sinh cơ, giảm đau, dùng để làm thần kinh hưng phấn làm cho huyết trong toàn thân vận chuyển mau chóng, làm thuốc thư gần, ra mồ hôi chữa nhức đầu, răng đau, các bệnh về đầu, mặt, xích bạch đới, thông kinh nguyệt. Dùng ngoài, bạch chỉ có thể dùng chữa sưng vú, tràng nhạc, ghẻ lở, đỡ đau hút mủ.

Thường bạch chỉ được dùng làm thuốc giảm đau, chữa nhức đầu, cảm mạo, hoa mắt, đau răng, còn dùng làm thuốc cầm máu, đại tiện ra máu, chảy máu cam.

Ngày dùng 5 – 10g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột chia làm nhiều lần uống, mỗi lần uống 1 – 2g.

Đơn thuốc có bạch chỉ dùng trong nhân dân:

– Trẻ con nóng sốt: Nấu nước bạch chỉ, tắm thật nhanh ở nơi kín gió.

– Chữa chứng hôi miệng: Bạch chỉ 30g, xuyên khung 30g. Hai vị tán nhỏ, dùng mặt viên bằng hạt ngô. Hàng ngày ngậm thuốc này, mỗi ngày ngậm chừng 2 – 3 viên.

Kỹ thuật trồng dược liệu bạch chỉ

Hạt bạch chỉ gieo trong thời gian từ 15 đến 20 ngày mới mọc. Để đỡ công chăm sóc, tưới tắm người ta thường ủ trước khi gieo: Ngâm hạt trong nước ấm 40^oC (1 sôi, 3 lạnh). Sau 1 giờ vớt ra trộn thật đều với cát khô. Đựng vào một cái rổ có lót vải ở dưới và cũng đậy vải ở trên. Tưới nước vào cho ướt sũng cả cát lẫn vải. Để vào một cái quang nhỏ, treo vào gác bếp và tưới nước hàng ngày. Khoảng 10 – 15 ngày sau, khi hạt đã bắt đầu nứt nanh thì bỏ ra trộn với tro khô rồi đem ra vườn gieo. Gieo xong phủ kín bằng rơm hoặc rạ. Khoảng vài ba ngày lại mở một lần ở góc luống. Đến khi cây đã mọc 2 lá mầm khá nhiều thì bốc rạ đi. Tưới độ 4, 5 hôm thì cây sẽ ra lá thật.

Khi cây bạch chỉ đã ra khoảng 3 – 4 lá thật, chiều cao cây độ 10cm thì có thể bứng trồng. Dùng rầm để đào từng mảng cây con, rồi dùng tay tách ra từng cây, rũ đất, bó lại 100 cây làm 1 bó rồi đem trồng. Chú ý không làm đứt đầu rễ. Nếu bộ rễ bị đứt, các loại hoóc-môn sinh trưởng ở đầu rễ sẽ phát tán, kích thích ra nhiều rễ con làm cho củ Bạch chỉ không còn là củ một (giống như củ cà rốt) nữa, mà sẽ có rất nhiều rễ con, hạ thấp chất lượng dược liệu. Mật độ trồng: cây cách cây 20cm, hàng cách hàng 30cm, trồng so le nhau để sau này cây khép tán kín luống.

Vậy mua cây bạch chỉ ở đâu uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây bạch chỉ phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 30k một lần ship.