🍂Cây giống ba kích

Rễ cây ba kích. Nguồn: Danh lục cây thuốc – Tra cứu dược liệu.

Đặc sản rượu ba kích của tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. Tác giả: Phó Nháy. Ngày tạo: Ngày 17, tháng 10, năm 2011. Nguồn: Wikipedia Common.

Cây ba kích giá rẻ – Vườn Hải Đăng chuyên cung cấp mua bán ba kích tím chất lượng, địa chỉ kinh doanh củ rễ ba kích tím ở Hà Nội uy tín lâu năm. Sau đây là bài viết mô tả về thảo dược ba kích tím.

Hình ảnh cây ba kích

• Tên khoa học: Morinda officinalis How.
• Thuộc chi Nhàu, Họ Cà phê Rubiaceae.
• Tên khác: Dây ruột gà, ba kích thiên, liên châu ba kích, chẩu phóng xì ( Hải Ninh ), sáy cáy (Thái), thau tày cáy (Tày), chồi hoàng kim, chày kiàng đòi (Dao).
• Đặc điểm: cây loại thảo, sống lâu năm, thân leo. Lá mọc đối, cứng nhọn, dài 6 – 14cm, rộng 2,5 – 6cm, hình mác, non có màu xanh, về già có màu trắng mốc. Hoa lúc đầu trắng, sau vàng, 2 – 10 cánh hoa, 4 nhị. Quả hình cầu, khi chín màu đỏ. Cây phát triển tốt trên đất đồi, đất vườn, sườn núi.
• Phân loại: hiện nay có hai loại ba kích đó là ba kích tím và ba kích trắng.

Thông tin thêm

1. Cây ba kích mọc ở đâu ? Thu hái và chế biến

– Phân bố: Cây ba kích mọc hoang chủ yếu ở ven rừng, trên đồi rậm giữa các bụi bờ, bãi hoang nhiều nhất ở Quảng Ninh ( Hải Ninh, Hồng Quảng ), Hà Tây ( nay thuộc Hà Nội ), Phú Thọ, Bắc Ninh, Bắc Giang. Hiện nay, nhu cầu về ba kích làm dược liệu và trong nhân dân lớn nên cây ba kích đã được Viện dược liệu, cùng các đơn vị chuyên ngành nghiên cứu và đưa vào quy trình trồng.

– Bộ phận dùng thu hái: Bộ phận dùng làm thuốc của Ba kích là rễ, đây là loại dược liệu quý có vị cay ngọt, tính hơi ôn. Chọn những cây mọc lâu năm, đào lấy rễ to có đường kính từ 7mm trở lên ( Với ba kích trồng từ 3 năm trở lên cho thu hoạch ), nên thu hoạch vào mà đông là tốt nhất. Rễ sau khi đào lên rửa sạch đất, loại bỏ rễ con, phơi gần khô dùng chày gỗ đập nhẹ cho bẹp phần thịt ( lưu ý tránh giập nát ) để lộ lõi nhỏ bên trong rút bỏ lõi, rồi phơi hoặc sấy tiếp cho thật khô.

2. Tác dụng hóa học

Có nhiều tài liệu nghiên cứu về thành phần hóa học có trong rễ ba kích, cụ thể như sau

– Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS. Đỗ Tất Lợi: “Trong rễ ba kích chủ yếu có chất anthraglucozit, rất ít tinh dầu, chất đường, nhựa và axit hữu cơ. Trong rễ tươi có vitamin C, tuy nhiên trong ba kích khô không có vitamin C.“

– Theo Chinese Hebral Medicine: Trong rễ của Ba kích có các thành phần hóa học chủ yếu là các axit amin và các vitamin sau Gentianine, Carpaine, Choline, Trigonelline, Díogenin, Yamogenin, Gitogenin, Tigogenin, Vitexin, Orientin, Quercetin, Luteolin, Vitamin B1.

– Theo Tài nguyên cây thuốc Việt Nam: Rễ ba kích chứa Antraglycozid, đường, nhựa, Acid hữu cơ, Phytosterol và ít tinh dầu, Morindin. Rễ tươi có sinh tố C.

3. Tác dụng dược lý

Nước sắc ba kích có tác dụng làm tăng sự co bóp của ruột và giảm huyết áp, không có độc.

Cây ba kích có tác dụng gì ?

Tính vị theo tài liệu cổ: Ba kích có vị cay ngọt, tính hơi ôn. Vào thận kinh. Có tác dụng ôn thận trợ dương, mạnh gân cốt, khử phong thấp. Dùng chữa dương ủy, phong thấp cước khí, gân cốt yếu, mềm, lưng gối mỏi đau. Người âm hư, họa thịnh, đại tiện táo bón cấm dùng. Trong nhân dân, ba kích là một vị thuốc bổ trí não và tinh khí, dùng trong các bệnh liệt dương, sớm xuất tinh, di mộng tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều. Còn dùng chữa bệnh phong thấp, mạnh gân cốt. Ngày dùng 4-10g dưới dạng thuốc sắc hay cao lỏng. Nhân dân ở những nơi có cây này mọc hoang thường đào củ này về nấu với thịt gà, ăn để bồi bổ sức khỏe.

Ở Trung Quốc có dùng ba kích trong đơn thuốc “Nhị tiên thang” để chữa bệnh cao huyết áp có kết quả. Đặc biệt đối với phụ nữ bị cao huyết áp ở thời kỳ hết kinh, kết quả thấy rõ rệt. Theo Đại chúng y học 9/1959 trang 323 đã chữa 360 trường kết quả đạt tới 74%. Đơn thuốc như sau:

Tiên mao ( Curculigo orchioides ), Dâm dương hoắc ( Epimedium grandiflorum ), Ba kích ( Morinda officinalis ), Trí mẫu ( Anemarrhena asphodeloides ), Hoàng bá ( Phellodendron amurense ), Đương quy ( Angelica sinensis ). Mỗi vị 12g, nước 600ml. Sắc còn 200ml. Chia ba lần uống trong ngày. Thời gian điều trị 3 tháng.

Một số bài thuốc có chứa dược liệu ba kích

– Dùng để Trị liệt dương, ngũ lao, thất thương, ăn nhiều, hạ khí. Liều thuốc tốt l  Ba kích thiên, Ngưu tất (sống) đều 3 kg ngâm với 5 đấu rượu rồi uống (Thiên Kim Phương).

– Giúp phụ nữ khắc chế được tử cung bị lạnh, kinh nguyệt không đều, xích bạch đới hạ. Cần chuẩn bị ba kích 120g, Lương khương 20g, Tử kim đằng 640g, Thanh diêm 80g, Nhục quế (bỏ vỏ)160g, Ngô thù du 160g. Hướng dẫn cách dùng: tán bột, dùng rượu hồ làm hoàn. Ngày uống 20 hoàn với rượu pha muối nhạt (Ba Kích Hoàn – Cục Phương).

– Hỗ trợ điều trị lưng đau do phong hàn, đi đứng gặp khó khăn. Cần Chuẩn bị Ba kích 60g, Ngưu tất 120g, Khương hoạt 60g, Quế tâm 60g, Ngũ gia bì 60g, Đỗ trọng (bỏ vỏ, sao hơi vàng) 80g, Can khương (bào) 60g. Hướng dẫn cách dùng: Tán bột, trộn mật làm hoàn, uống với rượu ấm.

Thảo dược mới nổi: Cây hoàn ngọc

Quy trình trồng cây ba kích

Cây ba kích là loại cây chịu bóng, mọc tốt ở các vùng đất khác nhau kể cả nơi đất nghèo kiệt, vùng có độ tàn che thấp (0,3-0,5). Ba kích có ở khắp nơi thuộc các tỉnh Bắc bộ. Phổ biến ở nơi có nhiệt độ mùa lạnh 8-25^oC và mùa nóng từ 25-38^oC. Lượng mưa hàng năm trên dưới 2.000mm, đất ẩm, thoát nước tốt.

1. Nguồn giống và gieo ươm

Tạo cây con từ hạt giống ⇒ Trước tiên chúng ta đến các địa chỉ bán hạt giống cây ba kích để mua. Chọn hạt giống chắc mẩy đem gieo  trên khay cát hoặc trên luống theo rạch cách nhau 15cm, lấp đất kín hạt dày 3-5cm, phủ rơm rạ và tưới nước đủ ẩm. Khi hạt mọc đều thì nhổ cây cấy vào bầu. Cũng có thể gieo hạt thẳng vào bầu có thành phần 78% đất mặt tốt với 20% phân chuồng hoai mục và 2% Supe lân theo khối lượng.

Tạo cây con từ hom cây ba kích ⇒ Lấy hom từ cây mẹ 3 năm tuổi trở lên, đoạn từ gốc đến hết phần bánh tẻ của thân, chọn cắt thành từng đoạn dài 25-35cm, to trên 3mm, có từ 1-3 lóng gồm 2-4 mắt, cắt bỏ bớt lá, ươm hom vào bầu hay trên luống đã chuẩn bị sẵn theo rạch, cắm hom sâu 7-10cm, rạch nọ cách rạch kia 20-30cm. Che bóng và tưới nước ẩm thường xuyên, sau 20-25 ngày hom ra rễ và nảy chồi. Khi chồi thứ cấp đạt chiều cao 20-25cm, có 5-6 cặp lá trở lên và bộ rễ đã ổn định có thể bứng đem trồng. Nếu không có thời gian ươm giống bạn có thể mua giống cây ba kích tại các vườn ươm dược liệu với giá 15 -20 000/cây giống đã trưởng thành.

Xem thêm: Cây giống xạ đen