Củ giống địa liền

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 22/3/2025;

Địa liền hay thiền liền, tam nại, sơn nại, … tên tiếng Anh là kencur, aromatic ginger, sand ginger, cutcherry, … (danh pháp khoa học là Kaempferia galanga L.) là cây thân thảo một lá mầm thuộc họ Gừng (Zingiberaceae). Cây được tìm thấy chủ yếu ở các vùng đất trống ở Indonesia, miền nam Trung Quốc, Đài Loan, Campuchia và Ấn Độ, nhưng cũng được trồng rộng rãi trên khắp Đông Nam Á.

Mô tả cây địa liền

Là loại cây thân thảo sống lâu năm và không có thân. Lá có 2 – 3 cái, có bẹ và mọc xòe ra trên mặt đất. Phiến lá rộng 6 – 7 cm và dài 8 – 10 cm, có hình bầu dục, thót hẹp lại thành cuống. Mép lá nguyên và mặt dưới hơi có lông. Hoa mọc ở nách lá, không có cuống, có màu trắng pha tím. Thân rễ có nhiều rễ cũ, mọc nối tiếp nhau và có hình trứng với nhiều vân ngang.

Thông tin thêm

1. Phân bố

Cây địa liền mọc hoang nhiều nơi ở nước ta và các nước Châu Á như Thái Lan, Lào, Campuchia, Nam Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia và Indonesia, … Bên cạnh đó, cây còn được trồng ở các cơ quan thuốc nam hoặc các bệnh viện.

2. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận dùng làm thuốc là củ. Thời gian thu hoạch để củ địa liền đạt chất lượng và nhiều dược tính nhất là từ tháng 11 đến hết tháng 3 hàng năm. Sau khi thu hoạch, đem phần củ rửa sạch và thái mỏng rồi phơi khô. Bảo quản bằng cách tránh ánh sáng trực tiếp, đặt ở nơi khô ráo.

3. Thành phần hóa học

Trong củ địa liền có chứa tinh dầu với các hợp chất chính như xinamic axit etyl, bocneola metyl và xineola.

Tác dụng trong Đông y

1. Tính vị

Tính ấm và vị cay.

2. Quy kinh

Tỳ và Vị.

3. Tác dụng dược lý

Theo Đông y, cây địa liền có tính ấm và vị cay có tác dụng làm ấm tỳ vị, giảm đau, hành khí, trừ uế khí, tán hàn, tiêu thực và trừ thấp. Nước chiết của cây có công dụng lợi trung tiện và hạ đờm.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu Y học hiện đại cũng chỉ ra, tác dụng chống viêm, giảm đau và hạ sốt của củ cây địa liền. Điển hình, kết quả nghiên cứu khoa học thuộc đề tài “Nghiên cứu quy trình chiết tách và tinh chế hợp chất KG1 trong cây Kaempferia galanga (cây địa liền)” do PGS.TS Lê Minh Hà cùng với cộng sự của ông đã nghiên cứu và cho kết quả, cây địa liền có tác dụng kháng viêm và giảm đau. 

Ở tỉnh Vân Nam thuộc Trung Quốc, người dân sử dụng cây địa liền để điều trị thực trệ khí trướng, viêm dạ dày, loét dạ dày, sưng mang thai, đau răng, phong thấp đau xương và một số bệnh lý khác. Ở Philippines, nước sắc địa liền có thể chữa sốt rét, ăn uống khó tiêu. Phần lá thường được rửa sạch, giã nát rồi đem xào nóng và đắp lên khớp xương bị tê thấp.

Còn ở Malaysia, dùng rễ cây địa liền chữa lở loét, cao huyết áp và bệnh hen suyễn. Hoặc dùng phần thân rễ và lá đem rửa sạch và nhai chậm chữa đau họng, ho. Riêng phần thân rễ có thể dùng thân rễ chữa cảm lạnh. Ngoài ra, ở một số nơi khác dùng rễ cây địa liền làm rau sống ăn hoặc dùng nước chiết từ cũ chữa chứng hôi miệng, làm cao dán trị nhức mỏi. Đồng thời dùng tinh dầu từ củ thoa tóc để tạo mùi thơm.

4. Cách dùng và liều lượng

Có thể dùng cây địa liền dưới dạng thuốc sắc, ngâm rượu, tán bột hay hoàn viên. Liều lượng dùng tối đa mỗi ngày là 3 – 6 gram.

5. Tác dụng phụ

Cây địa liền có thể gây một vài tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, bệnh nhân không nên lạm dụng với liều lượng lớn trong thời gian dài. Bên cạnh đó, những đối tượng âm hư, dạ dày nóng rát hoặc thiếu máu không nên dùng cây địa liền để chữa bệnh.