Cây quýt gai (gai tầm xoọng)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 21/3/2025;

Cây quýt gai hay cúc keo, gai tầm xoọng, quýt gai rừng, quýt hôi, cam trời, độc lực, gai xanh, mền tên, tửu bính lặc, tên tiếng Anh là Chinese box-orange, box orange, boxthorn (danh pháp khoa học là Atalantia buxifolia (Poir.) Oliv.; đồng nghĩa: Severinia buxifolia Ten., Severinia monophylla Tanaka) là một loài cây thuộc họ Cam quýt Rutaceae. Được biết đây là một cây thuốc nam tốt với nhiều tác dụng quý như điều trị ho hen, viêm nhiễm và đặc biệt cây này cũng được sử dụng trong bài thuốc điều trị suy thận cùng với cây muối, cây mực và cây nổ sâm đất.

Đây là loài cây sống chuyên môn sống hoang dại, có thể dễ dàng tìm thấy cây quýt gai ở nhiều nơi. Trong đó cây mọc tập trung nhiều ở hầu hết các tỉnh ở đồng bằng trung du, hải đảo, ở bờ bụi, … Các bộ phận của cây quýt gai tính từ võ, rễ, thân, lá, … đều được dùng làm thảo dược.

Mô tả cây quýt gai

Cây gai tầm xoọng (quýt gai) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Cây nhỏ cao chừng 1m, thân mang rất nhiều cành, nhẵn, cành non có khi có lông mịn, gai dài tới 4cm ở nách lá. Lá nguyên, dai, hình bầu dục đầu tròn, thuôn tròn ở phía cuống. Soi lên sáng, lá có rất nhiều điểm tinh dầu trong sáng. Hoa trắng gần như không cuống mọc đơn độc hay tụ 2 hoặc 3 ở nách lá, khi chín có màu đen, hình cầu, đường kính 10 – 12mm, chứa 2 hạt.

Cây gai tầm xoọng – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây bụi nhỏ, cao khoảng 1m. Thán cành cứng, có gai dài thẳng ở kẽ lá, vỏ màu nâu xám Lá mọc so le, dày và cứng. hình bầu dục hoặc hình trứng, phiến thường hơi gập xuống, dài 3 – 4cm, rộng 2 – 2,5cm, gốc hình nêm, đầu tròn hoặc lõm, hai mặt nhẵn, mặt trên xanh sẫm bóng, mặt dưới nhạt, gân rõ sít nhau, soi lá thấy những tuyến trong mờ.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành chùm ngắn, hoa nhỏ màu trắng, đài hình đầu có 5 răng ngắn; tràng 5 cánh rời nhau, mọc đứng, nhị 10 rời, chỉ nhị ngắn; bầu hình tròn, 2 ô. Quả mọng, hình cầu, khi chín, màu đen bóng, chứa hai hạt. Toàn cây có tinh dầu thơm. Mùa hoa: tháng 6 – 8; mùa quả: tháng 9 – 12.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây gai tầm xoọng (quýt gai) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Mọc hoang khắp nơi ở miền Bắc và miền Trung nước ta, thường gặp ở những bờ rào, lẫn với cây tre hay cây bụi khác. Còn thấy mọc ở Trung Quốc (Quảng Châu có tên tửu bính lạc).

Thường người ta dùng cành và lá tươi hay phơi hoặc sấy khô.

2. Thành phần hoá học

Cây gai tầm xoọng – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Toàn cầu gai tầm xoọng (trừ rễ) có chứa tinh dầu mùi thơm như mùi quýt, quả xanh chứa chất nhầy.

Vò rê chứa severifoline, N-methyl severifoline, atalaphyline, N-methyl atalaphyline, 5-hydroxy-N-methyl severifoline (Trung dược từ hải I, 1993).

Quả xanh chứa chất nhầy.

Công dụng của cây quýt gai

Rễ, lá và quả được dùng làm thuốc theo kinh nghiệm nhân dân chữa vết thương sưng tấy, đau phong thấp, cảm mạo, ho nhiều đờm, đau dạ dày, sốt rét, rắn cắn.

Liều dùng hàng ngày 6 – 12g, sắc nước uống. Dùng ngoài, rễ gai tầm xoọng nhai, ngậm với muối chữa sâu răng. Lá tầm xoọng nấu với những loại lá thơm khác như sả, cúc tần, đại bi, hương nhu dùng xông chữa cảm cúm, nhức đầu, làm ra mồ hôi.

Ở Trung Quốc, rễ gai tầm xoọng dược dùng chữa sốt rét, mỗi lần với liều 30 – 40g, sắc nước uống trước lúc lên cơn khoảng 4 giờ. Dùng liên tục 3 – 5 ngày. Ở Ấn Độ, nước ép từ lá dùng xoa bóp giúp chữa bệnh liệt nửa người, dầu chiết từ quả chữa bệnh thấp khớp. Nước sắc của lá chữa mẩn ngứa và một số bệnh ngoài da.

Bài thuốc có quýt gai (gai tầm xoọng):

Chữa ho, tiêu đờm: Lấy 8 – 16 quả gai tầm xoọng còn xanh, trộn với ít đường kính hoặc mật ong, ít muối ăn và bồ hóng (thứ bồ hóng đốt bằng củi). Đem hấp cơm trong 15 phút. Lấy ra nghiền nát trộn đều. Uống làm 2 – 3 lần trong ngày. Hoặc dùng 20g vỏ rễ gai tầm xoọng, 10g vỏ rễ dâu, 10g rễ hoặc lá cam thảo nam. Các vị trên thái nhỏ, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày. Thêm đường cho dễ uống.

Chữa phong thấp, đau xương, đau mình: Rễ gai tầm xoọng 16g, thổ phục linh 12g, ngưu tất 13g, thiên niên kiện 8g. Tất cả thái nhỏ, ngâm rượu uống. Có thể nấu thành cao rồi pha rượu mà dùng.

Chữa sưng tấy, ứ huyệt: Lá gai tầm xoọng và lá bạc thau (tươi), lượng bằng nhau, giã nát đắp tại chỗ. Đồng thời, dùng 2 thứ lá trên mỗi vị 20g sao vàng sắc nước uống. Dùng trong 3 – 4 ngày.

Chữa rắn cắn: Lá gai tầm xoọng một nắm rửa sách, giã nhỏ, thêm ít muối và một chén nước đun sôi để nguội. Chắt nước uống dùng bã đắp vào vết cắn.

Cây quýt gai mua ở đâu uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây quýt gai phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước hoặc đặt cọc trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 50k một lần ship.