Cây giống nổ (cơm nguội, nổ gai, phèn trắng, quả nổ)

Độ hoàn thiện nội dung: 70%.

Nổ hay quả nổ trắng, cơm nguội, nổ gai, phèn trắng, mác ten (tên tiếng Tày), co cáng (tên tiếng Thái) (danh pháp khoa học là Flueggea virosa (Roxb. ex Willd.) Royle; đồng nghĩa: Securinega virosa (Roxb. ex Willd.) Baill.), là một loài thực vật có hoa thuộc họ Diệp hạ châu Phyllanthaceae.

Mô tả cây giống nổ

Cây nổ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây nhỏ dạng bụi, cao 2 – 3m. Cành có cạnh hoặc hơi dẹt, lúc già nhẵn, màu nâu sẫm. Lá mỏng, mọc so le, hình bầu dục, dài 3 – 4cm, rộng 1 – 2cm, gốc thuôn, đầu tù hơi nhọn, mép nguyên; lá kèm hình tam giác.

Hoa nhỏ, đơn tính khác gốc, mọc ở kẽ lá; hoa đực mọc thành cụm gồm nhiều hoa, đài 5 răng hơi lõm ở đầu, nhị 5, rời nhau, nhụy lép uốn cong ở đỉnh; hoa cái mọc riêng lẻ hoặc 2 – 3 cái, đài giống hoa đực, bầu hình trứng, 3 ô. Quả nang, hình cầu, màu trắng; hạt màu đỏ nâu bóng. Mùa hoa: tháng 6 – 8, mùa quả tháng 9 – 11.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây nổ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Securinega Comm. ex A.Juss. chỉ có một loài là cây nổ ở Việt Nam. Trên thế giới, cây nổ ghi nhận phân bố ở châu Á, bao gồm vùng Đông – Nam của Ấn Độ, Nam Trung Quốc, Nhật Bản, đảo Đài Loan, Hải Nam, Việt Nam, Thái Lan và Philippines. Ở Việt Nam, cây nổ có rải rác ở hầu khắp các tỉnh thuộc vùng núi thấp, trung du và đồng bằng ở phía bắc. Ở Tây Nguyên và Đông Tây Nguyên cây phân bố thưa thớt hơn và chỉ thấy ở vùng núi. Độ cao phân bố thường dưới 600m ở các tỉnh phía bắc, và có thể đến 800m ở các tỉnh phía nam.

Cây nổ đặc biệt ưa ẩm, ưa sáng và có thể hơi chịu bóng, thường mọc ở ven rừng ẩm, dọc theo các bờ khe suối ở cửa rừng, bờ nương rẫy hay bờ ruộng nhưng gần nguồn nước. Ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, cây nổ có thể gặp trong các lùm bụi quanh làng, ở bờ ao, bờ sông, bờ kênh mương. Vào mùa mưa lũ, cây có khả năng chịu được ngập úng trong vài ngày nhưng không chịu được hạn, nên gần như ít gặp trong các quần hệ cây bụi ở đồi. Cây nổ ra hoa quả rất nhiều hằng năm. Quả chín ăn được, phát tán xa nhờ dòng nước, song đôi khi cũng là thức ăn của cá, chim và sóc. Cây có khả năng mọc chồi khỏe sau khi bị chặt.

Cành lá thu hái quanh năm, phơi khô. Rễ và vỏ thân vào mùa thu rửa sạch, thái mỏng phi hay sấy khô.

2. Thành phần hoá học

Cây nổ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây nổ chứa nhiều alkaloid: Securinine độ chảy 142 – 43^o là alkaloid chủ yếu cùng với các alkaloid virosecurinine; norsecurinine (độ chảy 81 – 82^o); hordenine (độ chảy 117,5^o). Lá chứa viroallosecurinine (độ chảy 135 – 37^o); bergenin (độ chảy 138 – 39^o); các hợp chất độc với tế bào (cytotoxic) virosecurinine (J. pharm. Sci., 19991, 80, 325); ethyl brevifolincarboxylate (Phytochemistry 1991, 30, 2435; Tetrahedron 1963, 19, 609); bergenin (Phytochemistry 1972, 11, 432).

Rễ và vỏ rễ chứa alkaloid với hàm lượng 0,6 – 1% gồm flueggine (độ chảy 228^o); virosine (độ chảy 135 – 36^o); norsecurinine; dihydronorsecurinine (CA. 1965, 11633d).

Rễ còn có norbergenin và securinine.

Virosecurinin và viroallosecurinine là 2 chất có tác dụng độc với tế bào. Các nối đôi α, β, γ, δ của lactone chưa no ở các vòng B, C, D là cấu trúc cần thiết để cho tác dụng độc tế bào có ý nghĩa (CA. 115, 1991, 41290f).

3. Tác dụng dược lý

Cây nổ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Độc tính cấp alkaloid toàn phần của lá cây nổ: Xác định độc tính cấp dùng đường uống cho chuột nhắt trắng thấy alkaloid toàn phần của lá có LD₅₀ = 592 mg/kg.

Aminazin làm giảm độc tính của alkaloid cây nổ: Trước hết, tiêm bắp thịt đùi chuột nhắt trắng 0,1ml dung dịch aminazin 1,25% (dùng loại ống tiêm aminazin 25 mg/2ml) tức là 1,25mg cho mỗi con chuột 20g. Sau 10 phút cho uống alkaloid toàn phần chiết từ lá cây nổ và quan sát tỷ lệ chuột chết. Nhóm dùng liều 750 mg/kg là liều khi xác định độc tính cấp, thấy tỷ lệ chuột chết là 100%, thì nay chuột chỉ chết 60% (3/5 con). Nhóm dùng liều 650 mg/kg, nếu không dùng aminazin, chuột chết 80%; (4/5 con), nếu dùng aminazin, chuột chỉ chết 40% (2/5 con).

Tác dụng kháng khuẩn: Dịch chiết toàn phần lá cây nó, có tác động kháng khuẩn trên Staphylococcus aureus.

Tác dụng kéo dài thời gian ngủ: Cao khô chiết bằng cồn 50% của thân và lá cây nổ có tác dụng kéo dài thời gian ngủ do pentobarbitone thí nghiệm trên chuột nhắt trắng.

Tác dụng trên hồi tràng chuột lang cô lập: Dung dịch cao chiết nước của thân và lá cày nổ có tác dụng ức chế sự co bóp hồi tràng chuột lang cô lập gây nên do acetylcholin chloride hoặc histamine phosphate.

Tác dụng độc trên ấu trùng tôm biển: Các mẫu thử là alkaloid toàn phần lá cây nổ và các phân đoạn tách ra từ alkaloid toàn phần gồm S₀, S₁, S₂, S₃ và S₄. Dùng trứng tôm biển thu được ở tỉnh Cần Thơ, nuôi trong các giống của khay nhiều lỗ. Kết quả thấy alkaloid toàn phần và phân đoạn S₁ là securinine có độc tính mạnh nhất ở nồng độ 0,5 mg/ml.

Công dụng và liều dùng nổ

Lá và toàn cây nổ có vị đắng, hơi chát, tính mát, ít độc, có tác dung khu phong, trừ thấp, thanh nhiệt, giải độc, chỉ huyết, giảm đau, giảm ngứa.

Cành lá cây nổ được dùng chữa viêm da dị ứng, mụn nhọt, mụn đã có mủ, vết thương. Vỏ thân, vỏ rễ được dùng làm thuốc trừ sâu và duốc cá. Vị thuốc có độc, nhưng ở Ấn Độ, người ta dùng nước hãm thân cây để chữa kiết lỵ, tiêu chảy. Rễ chữa sốt nóng, sốt rét, chóng mặt, chân tay run. Ngày 6 – 12g sắc uống.

Bài thuốc có cây nổ:

Chữa chóng mặt, choáng váng, mệt mỏi, chân tay run: Rễ cây nổ, dây đau xương, một vị 8g, thái mỏng, sấy khô, sao vàng sắc uống.

Chữa sỏi thận, sỏi bàng quang: Rễ cây nổ 2kg, rễ củ cây thiên lý 1kg, lá hà thủ ô 1kg, râu ngô non 1kg, rễ nổ và rễ thiên lý hấp cách thủy cho chín, phơi khô, thái nhá, tán bột. Hà thủ ô và râu ngô phơi âm can cho khô, tán bột. Tất cả trộn đều, luyện với mật ong, làm thanh viên 0,5g. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3 viên với nước chanh đường.

Địa chỉ bán cây giống nổ uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.