Cây giống so đũa

Độ hoàn thiện nội dung: 70%.

So đũa hay điền thanh hoa lớn, tên tiếng Anh là vegetable hummingbird, katurai, agati, agastya, agasya, kathurumurunga, West Indian pea (danh pháp khoa học là Sesbania grandiflora (L.) Poir.; đồng nghĩa: Aeschynomene grandiflora (L.) L.), là một loài thực vật có hoa thuộc họ Đậu Fabaceae.

Mô tả cây so đũa

Cây so đũa – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Cây gỗ cao từ 8 – 10m, mọc rất nhanh. Lá kép lông chim chẵn, dài 15 – 30cm, lá chét rất nhiều, tới 30 đôi, hình bầu dục, thuôn dài 25mm, rộng 8 – 10mm thường các lá ở giữa dày hơn các lá chét ở ngọn. Hoa to trắng hay hồng, xếp thành chùm ở nách, thõng. Quả dài 30 – 35cm thẳng, thót lại ở gốc và ở đỉnh, thu hẹp và dẹt ở khoảng cách giữa các hạt, nhưng không chia thành đôi. Hạt rất nhiều, hình bầu dục, dẹt, màu nâu.

Cây so đũa – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây nhỡ, cao 8 – 10 m. Thân, cành mảnh, nhẵn. Lá kép lông chim chẵn, mọc so le, gồm 20 – 25 đôi lá chét hình bầu dục thuôn, dài 3 – 4cm, rộng 1 – 1,5cm, gốc và đầu tròn, các lá chét giữa lớn hơn các lá ở ngọn, hai mặt nhẵn, gần như cùng màu lục nhạt; lá kèm sớm rụng; cuống lá dài.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành chùm ngắn thõng xuống, dài 4 – 7cm; lá bắc sớm rụng; hoa to, 2 – 3 cái, dài 9 – 12cm, màu trắng hay hồng; đài hình chuông, nhẵn có khía, hơi chia 2 thùy; tràng có cánh cờ hình elip, dài 5cm, rộng 3,5cm, cánh bên hình liềm, cánh thìa cong dài 5cm, nhị 2 bó cong; nhuy hình dải. Quả dài 30 – 40cm, rộng 7 – 8mm, nom như chiếc đũa, hẹp ngang, dẹt lại ở khoảng cách giữa các hạt, gốc thót lại, đầu thuôn nhọn; hạt rất nhiều, dài 0,5cm, dẹt, màu nâu. Mùa hoa quả: tháng 4 – 8.

Thông tin thêm

1. Phân bố và sinh thái

Cây so đũa – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

So đũa được trồng nhiều ở miền nam nước ta chủ yếu để làm cảnh vì có hoa đẹp, đôi khi được trồng làm cây chủ cho cây hồ tiêu leo. Còn thấy trồng ở Lào, Campuchia, và nhiều nước nhiệt đới châu Á khác.

Người ta dùng vỏ, cây, lá và hoa làm thuốc. Có thể dùng tươi hay khô, thường dùng tươi. Không có chế biến gì đặc biệt.

Cây so đũa – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Chi Sesbania Adans. gầm một số loài là cây thảo, cây bụi và cây gỗ. Ở Việt Nam, chi này có 5 loài, trong đó so đũa là cây có kích thước lớn nhất. So đũa vốn có nguồn gốc ở vùng Malaysia và Ấn Độ (The Wealth of India, Vol IX, 1972). Song cũng có tài liệu cho rằng so đũa xuất xứ từ vùng Nam Đông Dương, sau lan ra các khu vực nhiệt đới khác. Cây được trồng nhiều ở Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Lào và Ấn Độ. Ở Việt Nam cây chỉ thấy từ Phú Yên trở vào; được trồng nhiều ở dọc theo các bờ kênh rạch, ở vườn hoặc ven đường đi ở một số tỉnh thuộc miền Đông và cả miền Tây Nam Bộ, như Đồng Nai, Bình Dương, Long An, ngoại thành TP. Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Hậu Giang, Bến Tre …

So đũa là cây ưa ẩm, ưa sáng và mọc nhanh. Cây trồng từ hạt sau một năm đã có chiều cao 2 – 3m và bắt đầu ra hoa quả. Cây ra hoa nhiều hàng năm, do thời kỳ ra hoa thường đúng vào mùa khô, thuận lợi cho việc thụ phấn nên tỷ lệ kết quả cũng khá cao. So đũa là cây khá điển hình về sự thích nghi đặc biệt với điều kiện nóng ẩm của vùng nhiệt đới; cây không chịu được giá lạnh kéo dài nên không trồng được ở các tỉnh phía bắc.

So đũa là cây có nhiều ích lợi, lá được dùng làm phân xanh hoặc thức ăn cho gia súc; gỗ làm giá thể nuôi trồng mộc nhĩ. Cây trồng bằng hạt. Quả so đũa dài, nhiều hạt, dễ nhân giống, dễ trồng. Cây không kén đất, không cần chăm sóc đặc biệt.

2. Thành phần hoá học

Cây so đũa – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Lá so đũa chứa protein 8,4%; Ca 1,130 mg%; P 80 mg%; Fe 3,9 mg%; vitamin A 9 000 đơn vị quốc tế, vitamin B₁ 0,21 mg%; riboflavin 0,09 mg%; acid nicotinic 1,20 mg% và vitamin C 169,00 mg%. Lá còn chứa iod 2,3 µg%; pectin 1,5%; một saponin trong đó sapogenin là acid oleanolic; đường là galactose; rhamnose và acid glucuronic; một alcol là grandiflorol.

Lá là nguyên liệu giàu protein, trong đó có arginine 0,36%; cystine 0,09%; histidine 0,12%; isoleucine 0,34%; leucine 0,56%; lysine 0,25%; methionine 0,094; phenylalanine 0,38%; tryptophan 0,10%; valine 0,43%; threonine 0,30%.

Hoa chứa protein 1,8 g%; vitamin B₁ 0,13 mg%; acid nicotinic 2,8 mg%; vitamin C 41 mg%.

Hạt chứa protein thô 36,5%; chất béo 7,4%; carbohydrate toàn phần 51,6% có người nói là hạt có độc. Hạt đã loại bỏ vỏ hạt và màng bên trong là nguyên liệu giàu protein 69,5%, nhưng lại thiếu một số acid amin cần thiết là lysine và methionine.

Hạt chiết xuất bằng CCl₄ cho 10% dầu béo với các đặc điểm: Chỉ số acid 1,5; chỉ số xà phòng 205,5; chỉ số iod 22,7; chỉ số acetyl 92,5. Nếu chiết xuất bằng ether dầu hỏa thì được 6,6% dầu béo trong đó có acid palmitic 12,3%; acid stearic 5,2%; acid oleic 26,2%; acid linoleic 53,4%.

Vỏ hạt chiếm 20% hạt; chứa chất béo 0,8%; đường khử 0,1%; sucrose 1,4%; pentosan 6,3%; carbohydrate 65,4%. Galactomannan là polysaccharide chủ yếu chiếm 33% so với hạt.

Nếu để hạt nảy mầm trong 120 giờ, hàm lượng acid ascorbic tăng lên từ 17,3 mg đến 165,6 mg%.

Gỗ chứa lignin 26,4%, holocellulose 66,45 và pentosan 20,0%. Vỏ chứa gôm và tanin.

Dịch vỏ được dùng làm bền lưới, chế tanin và thuốc nhuộm (The Wealth of India IX, 1972).

3. Tác dụng dược lý

Cây so đũa – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cả cây so đũa trừ rễ dưới dạng cao cồn 50^o được thử nghiệm in vitro và in vivo, đã biểu lộ có các tác dụng: Chống co thắt cơ trơn hồi tràng cô lập chuột lang gây bởi acetylcholin và histamin; an thần, hạ nhiệt và hợp đồng với tác dụng của thuốc ngủ pentobarbitone trên chuột nhắt trắng, và tác dụng lợi tiểu trên chuột cống trắng.

Công dụng và liều dùng so đũa

Vỏ cây so đũa có vị đắng, hơi chát, tính bình, có tác dụng lợi tiêu hóa, chi tà, trừ lỵ. Lá có tác dụng thanh nhiệt.

Vỏ cây so đũa được dùng làm thuốc bổ đắng, khai vị, giúp ăn ngon cơm, dễ tiêu hóa. Lấy 100g vỏ cây, cạo bỏ vỏ ngoài, thái mỏng, phơi khô, ngâm với một lít rượu 40^o trong 20 – 30 ngày. Mỗi lần uống 20ml, ngày hai lần trước bữa ăn. Nước sắc vỏ cây so đũa với liều hàng ngày 6 – 12g chữa kiết lỵ, tiêu chảy, viêm ruột, viêm loét dạ dày thể ợ chua, nhiều toan. Dùng ngoài, vỏ cây tươi giã nát, ép lấy nước bôi chữa tưa lưỡi, loét miệng.

Lá tươi giã nát đắp chữa vết đụng dập, bầm tím. Hoa và lá non so đũa giã nát, vắt lấy nước nhỏ mũi chữa sổ mũi, ngạt mũi, phòng và chữa cảm cúm; hoặc nấu canh ăn chữa nhức đầu, cảm cúm. Hoa so đũa phơi khô (10 – 30g) sắc uống làm thuốc tẩy. Rễ so đũa tươi (8 – 16g) giã nhỏ, thêm nước, gạn uống để chữa ho.

Trong y học dân gian Ấn Độ, dịch ép rễ tươi so đũa dùng uống với mật ong làm thuốc long đờm. Bột nhão từ rễ so đũa và lá cà độc dược với lượng bằng nhau đắp trị sưng tấy, và bột nhão rễ với nước đắp lại trị thấp khớp. Vỏ cây so đũa được dùng làm thuốc làm săn, bổ đắng và hạ sốt. Nước sắc vỏ cây với liều nhỏ dùng trị tiêu chảy và lỵ; với liều lớn có tác dụng gây nôn và nhuận tràng. Nước hãm vỏ cây trị bệnh đậu mùa ở giai đoạn đầu, bệnh sốt rét và sốt phát ban. Vỏ cây giã nát dùng ngoài trị ghẻ. Vỏ cây cũng được dùng chữa loét lưỡi và loét đường tiêu hóa. Lá giã nát đắp vào áp xe để làm nhanh lên mủ và rút mủ. Nước ép lá tươi được nhỏ mắt khi bị ngứa và kích thích mắt. Nhựa vỏ cây cũng là thuốc làm săn da. Hoa và lá chữa cảm cúm. Dịch ép của hoa và lá non dùng nhỏ mũi trị sổ mũi. Nước sắc hoa là thuốc tẩy.

Ở Thái Lan, vỏ thân so đũa được dùng ngoài trị chảy máu và là thuốc làm săn da. Ở Indonesia, lá so đũa giã đắp chữa bong gân, sưng tấy. Lá dùng uống có tác dụng nhuận tràng, bổ và lợi tiểu. Dịch ép lá và hoa được dùng nhỏ mũi chữa sổ mũi và nhức đầu. Dịch ép lá đắp chữa vết bầm tím. Lá nhai để sát khuẩn, và chữa viêm miệng. Dịch ép hoa được nhỏ mắt chữa mắt nhìn mờ, có lẽ vì chứa nhiều vitamin A. Hạt là thuốc điều kinh. Nước sắc vỏ cây so đũa với liều nhỏ có tác dụng chữa kiết lỵ, tiêu chảy; liều cao gây nôn. Nước sắc này dùng ngoài chữa ghẻ. Ở Philippines, nhân dân dùng vỏ cây so đũa sắc uống chữa ho ra máu. Chất gôm trong cây được dùng thay gôm arabic.

Bài thuốc có so đũa:

Chữa nhức răng, viêm lợi quanh răng có mủ: Vỏ cây so đũa, loại bỏ lớp da xù xì bên ngoài, băm nhỏ, sắc đặc, cho thêm ít muối, ngậm trong 20 – 30 phút rồi nhổ đi. Ngày ngậm 3 – 5 lần.

Địa chỉ bán cây giống so đũa uy tín, chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.