Cây chàm quả cong (thanh đại)

Chàm quả cong, tên tiếng Anh là true indigo (danh pháp khoa học là Indigofera tinctoria L.) là loài thực vật có hoa thuộc họ Đậu Fabaceae, một trong các nguồn cung cấp dời đầu của thuốc nhuộm màu chàm (indigo).

Mô tả cây chàm quả cong

Cây chàm là một loại cây nhỏ, sống hàng năm, cao 50 – 70cm, cành non có lông ngắn trắng. Lá mọc so le, kép, dìa lẻ gồm 7 – 15 lá chét. Toàn lá dài 3 – 5cm, lá chét dài 1,5 – 1,8cm, khi lá khô có màu xanh lam.

Cụm hoa mọc thành chùm ở kẽ lá. Cánh hoa hình bướm, màu đỏ vàng. Quả dài chừng 2,5cm, trong chứa 5 – 12 hạt, hơi có hình lập phương.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Phạm vi bản địa của loài này là ở vùng nhiệt đới Tây Phi, Tanzania đến Nam Phi và tiểu lục địa Ấn Độ đến lục địa Đông Nam Á.

Thường người ta trồng chàm bằng hạt, vào các tháng 2 – 5 và hái cây vào các tháng 6 – 8. Gốc còn lại sẽ nảy nữa và một tháng sau có thể hái lần thứ 2.

Cách chế chàm tiến hành như sau:

Cây hái về còn tươi phải cho ngay vào thùng gỗ hoặc xây gạch. Có nơi chỉ tuổt lấy lá mà chế chàm còn thì bỏ cành. Đổ nước sạch vào rồi chờ cho lên men: Mùa nóng chỉ cần ngâm 2 – 3 ngày, mùa mát phải ngâm tới 5 – 6 ngày. Nhưng thường thời gian cho lên men này vào khoảng 12 giờ ở nhiệt độ 30^oC. Sau đó gạn lấy nước và lọc qua sàng để loại bỏ bớt cọng lá. Cho vôi cục vào để kiềm hóa môi trường, thường 100kg cây chàm thì dùng 8 – 10kg vôi. Dùng cành cây hay que khuấy liên tục 4 – 6 giờ để oxy hóa. Dung dịch sẽ nổi bọt lên và ngả màu xanh lam (ta có thể dùng phèn để kết tủa màu chàm). Bột chàm được với ra, ép hết nước, cắt thành từng khúc nhỏ để phơi trong mát cho đến khô. Trong khi phơi có thể có mùi amoniac và mốc. Khi dùng, cạo lớp mốc đó đi.

Với lối dùng vôi cục của đồng bào miền núi, chàm lẫn nhiều tạp chất, cứ 100kg cày, được chừng 3kg chàm. Nhưng nếu làm cẩn thận, thì chỉ được từ 200 – 400g.

Tùy theo cách chế tạo, bột chàm (thanh đại) có độ tinh khiết khác nhau. Thường người ta xác định giá trị của thanh đại bằng cách định lượng indigotin. Loại tốt phải chứa từ 60 – 70% indigotin.

2. Thành phần hoá học

Thanh đại (bột chàm) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Trong cây chàm chưa có chất chàm ngay, mà lại chứa một glucoside gọi là indican C₁₄H₁₇NO₆. Khi thủy phân indican sẽ cho glucose và indoxyl C₈H₇NO. Chất indoxyl này oxy hóa sẽ cho indigo hay indigotin C₁₆H₁₀N₂O₂. Khi bị khử oxy trong môi trường kiềm, indigotin sẽ cho leucoindigo C₁₆H₁₀N₂O₂ không có màu.

Chất indigo có màu xanh lam sẫm, ánh tía, thăng hoa ở 290^o, cho các tinh thể hình kim xanh lam, khi bốc hơi cho các khói lam tím.

Công dụng của cây chàm

Do là cây thuộc họ Đậu (Fabaceae) nên chàm cũng được luân canh trên đồng để cải tạo đất, tương tự như các loài cây khác cùng họ, chẳng hạn như cỏ linh lăng (Medicago sativa) và các loài đậu, đỗ khác.

Tại Việt Nam, thuốc nhuộm màu chàm được sử dụng để nhuộm vải rất bền màu, và được nhiều dân tộc miền núi phía bắc ưa chuộng. Việc chế biến thuốc nhuộm chàm ở mỗi dân tộc có khác nhau, nhưng đều dựa trên nguyên lý cơ bản như đã trình bày ở trên. Chẳng hạn, người Dao lấy thân, lá chàm ngâm cho rục, vắt nước, đem lọc, thêm vôi, nước tro tạo thành thứ nước sánh, để lắng thành bột mịn gọi là cao chàm; khi nhuộm cho thêm nước lá ngải, nước tro, rượu rồi nhúng vải nhiều lần đến khi có màu vừa ý. Rễ và bột cây chàm còn dùng làm thuốc chữa sốt, giải độc, lợi tiểu.

Địa chỉ bán cây giống chàm tại Hà Nội uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây chàm giống phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 30,000 VNĐ một lần ship.