Sâm bổ béo

Cây nhỏ, chiều cao mỗi cây khoảng từ 2 – 4 mét. Rễ cây mọc thẳng, mập, mềm, nhiều nạc, có màu trắng ngà. Cành non có phủ một lớp lông tơ. Lá mọc so le, phiến lá có dạng hình ngọn giáo, cuống lá ngắn, mép lá nguyên, đầu lá nhọn, phủ một lớp lông mịn, mặt trên của lá có màu lục sẫm, mặt dưới có màu xám nhạt. Cụm hoa mọc thành ngù kép ở đối diện lá, mỗi cụm gồm nhiều hoa nhỏ, hoa có màu trắng, nụ hoa có dạng hình trứng ngược gồm 5 cánh hoa, hình tam giác có mũi nhọn ở đầu, nhị 5 mọc thò ra ngoài, bao phấn hình trái xoan, phần nửa trên của chỉ nhị có lông mềm. Quả hình thoi, có đài tồn tại ở gốc, có lông. Mùa hoa quả từ tháng 5 đến tháng 9.

Cần phân biệt để tránh nhầm lẫn cây Sâm béo trắng với một số cây sau:

• Bổ béo đen (danh pháp khoa học là Goniothalamus vietnamensis Bân, thuộc họ Na Annonaceae) với đặc điểm là cây nhỏ, hoa gồm nhiều nhị và nhiều lá noãn.
• Bổ béo tía (danh pháp khoa học là Polygala fallax Hemsl. ex F.B.Forbes & Hemsl.; đồng nghĩa: Polygala aureocauda Dunn; thuộc họ Viễn Chí Polygalaceae) với đặc điểm là cây nhỡ, thân cây có màu vàng xám. Cụm hoa mọc thõng xuống dưới, hoa có màu vàng, quả dẹt.

Thông tin thêm

Chi Gomphandra Wall. ex Lindl. tại nước ta có khoảng 5 loài, đều thuộc dạng cây bụi nhưng chỉ có 2 – 3 loài là thấy có rễ củ và được ứng dụng để làm thuốc.

Bổ béo thuộc dạng cây ưa ẩm, có khả năng chịu bóng, cây thường mọc ở dưới những tán rừng kín thường xanh thuộc rừng nguyên sinh hoặc rừng thứ sinh. Sâm béo trắng còn được phát hiện ở những khu rừng núi đá vôi, bờ nương rẫy ở sát bìa rừng, độ cao phân bố từ vài chục đến hơn 1000 mét. Các tỉnh thuộc nước ta tìm thấy cây Sâm béo trắng như Thái Nguyên, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Yên Bái, Thanh Hóa, Hòa Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh. Sâm béo trắng ít được tìm thấy ở các tỉnh phía Nam hơn, cây còn được tìm thấy ở một số quốc gia khác như Lào và Trung Quốc.

Sâm béo trắng là loài ra hoa hàng năm tuy nhiên số lượng quả lại ít. Người ta phát hiện thấy xung quanh gốc cây mẹ có nhiều cây con ở các độ tuổi khác nhau. Sâm béo trắng mọc ở những nơi đất tốt, có độ tơi xốp thì cho rễ củ to, thẳng, ngược lại, những cây mọc ở đồi cây bụi thì rễ củ có lỗi gỗ to, ít nạc. Cây cũng có khả năng tái sinh chồi mạnh sau khi chặt.