Cây lá vông (vông nem)

Vông nem hay vông, hải đồng bì, thích đồng bì (danh pháp khoa học là Erythrina variegata L.; đồng nghĩa: Chirocalyx candolleanus Walp.) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Cánh bướm Fabaceae. Ta dùng lá tươi hay phơi hoặc sấy khô (Folium Erythrinae) hoặc vỏ thân phơi hay khô (Cortex Erythrinae) của cây vòng. Tên vông nem vì nhân dân thường dùng lá để gói nem và để phân biệt với cây vông đồng (Hura crepitans L.).

Mô tả cây vông nem

Cây cao từ 10 – 20m, mọc khắp nơi, nhưng đặc biệt ưa mọc ở ven biển, thân có gai ngắn. Lá gồm 3 lá chét giữa rộng hơn là dài, dài 10 – 15cm, hai lá chết hai bên dài hơn rộng hình 3 cạnh. Hoa màu đỏ tươi tụ họp từ 1 – 3 thành chùm dầy. Quả giáp dài 15 – 30cm, đen, hơi hẹp lại ở giữa các hạt. Trong mỗi quả có 5 – 6 hạt hình thận màu đỏ hoặc nâu, tễ rộng, hình trứng đen có vành trắng.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Mọc hoang và được trồng ở khắp nơi trong nước ta để làm hàng rào và lấy lá ăn, hoặc làm cảnh.

2. Thành phần hoá học và tác dụng dược lý

Cây vông nem – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi:

Lá và thân đều chứa một alkaloid độc là erythrin C₂₀H₂₂O₁₀ có tác dụng làm giảm và có khi làm mất hẳn hoạt động thần kinh trung ương, tuy nhiên không ảnh hưởng tới độ kích thích vận động và sự co bóp của cơ.

Có tác giả còn lấy được chất saponin gọi là migarin (migarrhin) có tính chất làm dãn đồng tử.

Từ gỗ vông nem phân lập được một pterocarpan mới là orientanol A (Hitoshi Tanaka et al., 5/1997). Hai loại pterocarpan mới là orientanol B và C cũng được phân lập từ rễ cây vông (Erythrina orientalis), cùng với hai loại pterocarpan đã biết, folitenol, erythrabyssin II, pterocarpen erycristagallin và isoflavone prenyl hóa, bidwillol A (Hitoshi Tanaka et al., 2/1998).

Trong hạt có alkaloid gọi là hypaphorine C₁₄H₁₈N₂O₂.H₂O. Hypaphorine là một chất có tinh thể, sau khi sấy khô, chảy ở 255°C (α)_D=+93^o, tan trong nước khi chịu tác dụng KOH đặc, hypaphorine cho trimethylamine và indol. Hypaphorin hiện nay cũng đã tổng hợp được rồi. Chất hypaphorine tăng phản xạ kích thích của ếch và cuối cùng đưa đến trạng thái co giật uốn ván. Ngô ứng Long, ở phòng Dược lý Trường sĩ quan Quân y (1960) có nghiên cứu tác dụng dược lý của lá vông và đi đến kết luận như sau:

• Tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương: Làm yên tĩnh, gây ngủ, hạ nhiệt độ, hạ huyết áp.
• Tác dụng co bóp các cơ.
• Lá vông ít độc. Thí nghiệm trên chuột nhắt trắng, chuột lang, chuột bạch, thỏ, mèo, chó, khỉ, đều không thấy hiện tượng ngộ độc nào.

Trên thí nghiệm nước sắc 10% lá vông, 9% NaCl có tác dụng làm co cứng cơ chân ếch và cơ thất trực tràng, co thắt cơ van, cơ hậu môn.

Công dụng và liều dùng

1. Thuốc an thần, gây ngủ. Rượu lá vông dùng với 1 – 2g một ngày, hoặc siro lá vông (rượu lá vông tươi 1/5, 150m1, siro vừa đủ 500ml) uống mỗi ngày 20ml trước khi đi ngủ. Có thể dùng thuốc hãm hoặc thuốc sắc, ngày uống 2g đến 4g lá.

2. Nhân dân ta còn uống lá vông và đắp lá vông hơ nóng vào hậu môn để chữa trĩ.

3. Bệnh viện 108 (Hà Nội, 1960) đã dùng lá vông nem đã rửa sạch bằng thuốc tím giã nhỏ với một ít cơm nguội đắp lên các vết loét (chữa bằng lối khác không khỏi) thấy vết loét chóng lên thịt non. Nếu đắp lâu quá thì thịt có thể lên cao quá mức cũ.

Nhân dân Trung Quốc dùng vỏ cây vông làm thuốc chữa sốt, sát trùng, thông tiểu, an thần và gây ngủ, dùng trong bệnh thổ tả, lỵ, amip và trực tràng, nhuận tràng. Dùng với liều 6 – 12g dưới dạng thuốc sắc.

Còn dùng ngoài làm thuốc xoa bóp, thuốc mỡ.

Theo tài liệu cổ, vỏ vông nem có vị đắng tính bình, vào 2 can và thận. Có tác dụng khử phong thấp, thông kinh lạc, sát trùng. Dùng chữa lưng gối đau nhức, tê liệt, lở ngứa. Người không phong hàn thấp không dùng được.

Đơn thuốc có vông nem:

Thuốc chữa một số bệnh ngoài da:

Vỏ vông nem, vỏ cây dâm bụt, sà sàng tử, rễ chút chit. Tất cả tán nhỏ, pha thành rượu 1/5. Dùng bôi ngoài chữa các bệnh ngoài da.

Thuốc chữa rắn cắn:

Hạt hay vỏ vông nem thái nhỏ, đun với một ít nước thành bột nhão đắp lên chỗ rắn cắn.

Chữa răng sâu:

Tản nhỏ rắc vào nơi răng sâu.

Mua cây lá vông nem ở đâu uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.