Cây giống hoàng tinh hoa đỏ

Độ hoàn thiện nội dung: 80%.

Cây hoàng tinh hoa đỏ hay hoàng tinh lá mọc vòng, cơm nếp (danh pháp khoa học là Polygonatum kingianum Collett & Hemsl.) là loài thực vật có hoa thuộc họ Măng tây Asparagaceae.

Mô tả hoàng tinh hoa đỏ

Cây hoàng tinh hoa đỏ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây thảo, sống lâu năm, cao 1 – 1,5m. Thân rễ mập, hơi dẹt, mọc ngang chia đốt, có khi phân nhánh, thỉnh thoảng có sẹo lõm là vết thân còn sót lại. Thân mọc đứng nhẵn bóng, hình trụ, gốc đốm đỏ tía. Lá không cuống, mọc vòng 5 – 10 cái, hình mác hẹp, dài 12cm, rộng độ 1,5cm, gốc thót lai, đầu thuôn thành mũi nhọn dài và quăn lại, mặt trên nhẵn bóng, gân lá song song.

Cụm hoa mọc thành xim ngắn ở kẽ lá, mỗi xim mang 2 hoa mọc rủ xuống; bao hoa hình ống dài 1 – 1,5 cm gồm 6 thùy hợp thành tam giác, màu đỏ, đầu xanh lục; nhị 6, xếp đối diện với các thùy của bao hoa, chỉ nhị dạng sợi, bao phấn thuôn; bầu hình trứng – tam giác. Quả mọng, hình trái xoan hoặc hình cầu, màu xanh tím khi chín. Mùa hoa: tháng 3 – 5, mùa quả: tháng 6 – 8.

Cây dễ nhầm lẫn:

Cây củ dong (Maranta arundinacea L.) thuôc họ Củ dong Marantaceae cũng được gọi là hoàng tinh, nhất là khi chế biến củ thành bột, bột hoàng tinh (tên gọi ở miền Bắc) hoặc huỳnh tinh (miễn Nam), tên tiếng Anh là arrowroot. Đó là loại cây bụi có thân rễ dài bao bọc bởi những vảy rộng và mỏng. Lá mọc từ thân rễ, có cuống và bẹ dài.

Thông tin thêm

1. Phân bố, sinh thái

Cây hoàng tinh hoa đỏ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Hoàng tinh hoa đỏ có nguồn gốc ở vùng ôn đới ẩm và cận nhiệt đới châu Á. Cây phân bố chủ yếu ở Trung Quốc, Lào và Việt Nam.

Ở Việt Nam, theo kết quả điều tra của Viện Dược liệu từ năm 1961 đến nay, chỉ phát hiện hoàng tinh hoa đỏ ở một số tỉnh thuộc vùng núi cao phía bắc, như Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái, Sơn La và một vài điểm tại vùng Tây Bắc tỉnh Nghệ An. 

Hoàng tinh hoa đỏ là cây đặc biệt ưa ẩm, ưa bóng ở vùng nhiệt đới núi cao, từ 1300 đến 1600 mét. Nhiệt độ không khí trung bình 15 – 18^oC, lượng mưa 1600 – 2800 mm/năm, độ ẩm của không khí trên 80%. Cây mọc trên đất ẩm nhiều mùn, trong các hốc đá hay dọc theo các bờ khe suối dưới tán rừng ẩm. Cây sinh trưởng mạnh trong mùa xuân – hè, phần trên mặt đất tàn lụi vào mùa đông và mọc lại vào đầu năm sau. Cây con mọc từ hạt được trồng vào tháng 3 – 4. Phần thân rễ của hoàng tinh hoa đỏ có khả năng đẻ nhánh khoẻ và tạo thành những khóm lớn với nhiều thân khí sinh. Năm 1972, đã thu được một khóm hoàng tinh hoa đỏ ở Sìn Hồ (Lai Châu) nặng tới hơn 10kg.

Hoàng tinh hoa đỏ là một cây thuốc quý ở Việt Nam. Trong suốt 40 năm qua, cây đã bị khai thác, tàn phá nhiều. Mỗi năm có thể thu đến 10 – 30 tấn dược liệu. Nhưng cho đến nay, trữ lượng đã bị suy giảm nghiêm trọng. Cây dã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam năm 1996 để bảo vệ.

2. Cách trồng hoàng tinh hoa đỏ

Cây hoàng tinh hoa đỏ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Do nguồn hoang dại ngày càng cạn kiệt, hoàng tinh hoa đỏ đã bước đầu được trồng ở một số nơi phù hợp với điều kiện sinh thái của cây như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, …

Cây được nhân giống bằng thân rễ. Hàng năm, về mùa đông, khi cây tàn lụi, người ta thu lấy rễ già làm thuốc còn phần non giữ lại để làm giống.

Hoàng tinh được trồng chủ yếu trên đất rừng, nhiều mùn, ẩm nhưng thoát nước. Những dải đất dọc các khe suối, có tán rừng rất thích hợp để trồng hoàng tinh. Đất cần được cày bừa kỹ. Đất bằng có thể lên thành luống để dễ thoát nước và tiện chăm sóc, đất dốc có thể trồng thành vạt. Khi trồng, bổ hốc với khoảng cách 40 x 40cm hoặc 50 x 50cm, mỗi hốc bón lót khoảng 0,5kg phân chuồng hoặc mùn, trộn đều phần với đất, sau đó đặt mầm và dùng đất nhỏ hoặc mùn phủ lên mặt. Nếu không gặp mưa, cần tưới ẩm để cây mọc nhanh. Ở những nơi có điều kiện, khi cây đã mọc, người ta dùng nước phân chuồng, nước giải hoặc đạm (2 – 3 kg/sào) pha loãng để tưới thúc. Trong thời gian đầu, cần làm cỏ, xới xáo 2 – 3 lần, kết hợp vun gốc. Về sau khi cây đã lớn không cần chăm sóc. Hoàng tinh ít bị sâu bệnh.

Thân rễ đã được loại bỏ gốc thân và rễ con, rửa sạch, phơi hay sấy ở nhiệt độ thấp. Dược liệu mang nhiều đốt và vết nhăn nheo, mềm dẻo lúc còn tươi, cứng lại sau khi làm khô. Mặt trong màu trắng ngà, hơi trong như sáp. Vị hơi ngọt, dính và ngứa nếu chưa chế biến. Thường phải đun để loại chất ngứa.

Có nhiều phương pháp chế biến:

– Gọt sạch vỏ ngoài và rễ con còn sót lại, phơi hoặc sấy đến nhăn da, đồ rồi phơi. Làm như vậy nhiều lần đến khi cả trong và ngoài có màu đen hoặc đen nâu, không đắng, không ngứa (Dược điển Việt Nam I, tập 2).

– Đun dược liệu với nước, sấy khô và lấy nước còn lại tẩm dược liệu rồi lại sấy cho đến khi dược liệu không còn dính.

– Ngâm dược liệu trong nước một đêm. Lấy ra, đun với nước mật mía loãng và ít gừng, đến khi gần cạn hết nước, lấy nước mật còn lại, tẩm phơi cho đến hết. Có thể thay thế mật bằng đỗ đen.

3. Thành phần hóa học

Cây hoàng tinh hoa đỏ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Thần rề hoàng tinh hoa đỏ có mannose, polysaccharide (Trung dược Từ Hải III 1997, 151). Ngoài ra, thân rễ còn có 4 saponin steroid là các kingianoside A, B, C và D được lần lượt nhận dạng là gentrogenin 3-O-β-D-glucopyranosyl(1→4)-β-D-galactopyranoside (1), gentrogenin 3-O-β-D-glucopyranosyl(1→4)-β-D-fucopyranoside (2), 26-O-β-D-glucopyranosyl-22-hydroxy-25(R)-furost-5-en-12-on-3β,22-diol,3-O-β-D-glucopyranosyl(1→4)-β-D-galactopyranoside (3) và 26-O-β-D-glucopyranosyl-22-hydroxy-25(R)-furost-5-en-12-on-3β-22-diol,3-O-β-D-glucopyranosyl(1→4)-β-D-fucopyranoside (4) (Li Xingcong và cs, 1992; CA. 118, 77052f).

4. Tác dụng dược lý

Cây hoàng tinh hoa đỏ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Tác dụng chống mệt mỏi: Nước sắc hoàng tinh hoa đỏ 10% thí nghiệm trên chuột nhắt trắng tiêm xoang bụng với liều 0,3 ml, có tác dụng kéo dài thời gian bơi của chuột.

Tác dụng kháng oxy hóa: Nước sắc hoàng tinh 20% cho chuột nhắt trắng uống với liều 0,13 ml cho mỗi chuột, liên tục trong 27 ngày, tăng cường hoạt tính của men superoxide dismutase (SOD), giảm hàm lượng lipofuscin trong cơ tim.

Tác dụng kháng suy lão: Nước sắc hoàng tinh 20% dùng tẩm lá dâu nuôi tằm, có tác dụng kéo dài thời gian làm nhộng của con tằm.

Tác dụng đối với tim mạch: Thí nghiệm trên chó gây mê, cao lỏng hoàng tinh tiêm tĩnh mạch với liều 0,16 – 0,26g/kg, tăng cường lưu lượng máu mạch vành tim; với liều 1,5g/kg có tác dụng đối kháng với thiếu máu cơ tim thực nghiệm do pituitrin gây nên.

Tác dụng kháng khuẩn: Thí nghiệm trên ống kính, hoàng tinh có tác dụng ức chế trực khuẩn kháng acid; thí nghiệm trên chuột lang, dùng nước sắc hoàng tinh đồng thời với thời gian tiêm truyền vi khuẩn lao cho chuột và dùng sau khi tiêm truyền, đều có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn, cải thiện sức khỏe chuột. Tác dụng này tương đương với rimifon.

Các tác dụng khác: Cho thỏ bình thường uống cao lỏng hoàng tinh, đường huyết ban đầu tăng cao trong một thời gian ngắn, sau đó hạ. Hiện tượng đường huyết tạm thời tăng cao có thể do hàm lượng đường có trong cao gây nên, do đó mức độ tăng cao tỷ lệ thuận với lượng cao hoàng tinh đưa vào cơ thể. Trong trường hợp đường huyết tăng cao do adrenalin gây nên, tác dụng hạ đường huyết của hoàng tinh càng rõ rệt. Hoàng tinh còn có tác dụng tăng cường miễn dịch, thúc đẩy quá trình tổng hợp DNA, RNA và protein trong cơ thể. Polysaccharide chiết xuất từ hoàng tinh có tác dụng thúc đẩy sự chuyển dạng của tế bào lympho. Còn có báo cáo cho thấy hoàng tinh ức chế một số nấm gây bệnh với nồng độ từ 2% trở lên.

Công dụng và liều dùng hoàng tinh hoa đỏ

Hoàng tinh hoa đỏ có vị ngọt, tính bình, vào các kinh: tỳ, phế, thận, có tác dụng bổ khí, dưỡng âm, kiện tỳ, nhuận phế, ích thận.

Hoàng tinh hoa đỏ được dùng chữa tỳ vị hư nhược, suy kiệt, mệt mỏi, miệng khô biếng ăn, phế hư táo khái, tinh huyết bất túc, nội nhiệt, tiêu khát.

Ở Việt Nam, từ lâu hoàng tinh được xem là một vị thuốc quý. Tuệ Tĩnh (Nam dược thần hiệu) đã dùng riêng vị hoàng tinh nấu và phơi 9 lần hoặc dùng hoàng tinh tán bột ăn với cháo chữa các chứng hư tổn suy nhược. Hải Thượng Lãn Ông dùng hoàng tinh phối hợp với thương truật, địa cốt bì, lá trắc bá, thiên môn ngâm rượu uống cho mạnh gân cốt, làm đen tóc. Hoàng tinh hoa đỏ thường có mặt trong các đơn thuốc bổ, được chế biến dùng riêng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc phối hợp với các vị thuốc khắc ngâm rượu uống.

Cách làm cụ thể như sau: hoàng tinh 25g, ba kích 20g, đẳng sâm 10g, thục địa 10g. Tất cả thái mỏng ngâm với 1 lít rượu 35^o. Thỉnh thoảng lác đều. Khi dùng pha thêm 100ml siro đơn. Ngày uống 3 lần trước bữa ăn, mỗi lần môi chén nhỏ có tác dụng giúp ăn ngon, chống mệt mỏi, sinh tân dịch.

Ở Trung Quốc hoàng tinh hoa đỏ được dùng chữa những bệnh sau:

Chữa âm hư, tinh tủy bất túc, suy lão sớm ở người cao tuổi: Dịch chiết hoàng tinh, địa hoàng, thiên môn dông, mỗi thứ 300 ml, trộn đều có còn 1/2, thêm mật 2500g, bột bạch phục linh 1000g. Trộn với hồ làm thành viên to bằng đầu ngón tay cái. Mỗi lần uống 1 viên với rượu. Ngày uống 3 lần (Thái bình thánh huệ phương).

Chữa lao phổi, ho ra máu: Hoàng tinh 500g, bạch cập, bách bộ mỗi thứ 250g, ngọc trúc 120g. Nghiền thành bột, luyện với mật, bào chế thành viên hoàn. Mỗi lần uống 10g, ngày uống 3 lần.

Chữa đau thắt ngực, bệnh mạch vành tim: Hoàng tinh, côn bố mỗi vị 15g, bá tử nhân, xương bồ, uất kim mỗi vị 10g, diên hồ tố 6g, sơn trà 24g. Ngày uống một thang, chia làm 3 lần. Mỗi đợt điều trị: 4 tuần.

Chữa tiểu đường: Hoàng tinh 2 phần, sinh địa 3 phần, trạch tả 1 phần, hoàng liên 1 phần, nhân sâm 1 phần, hoàng kỳ 2 phần, địa cốt bì 1 phần. Nghiền thành bột mịn, mỗi lần uống 5g, ngày 3 lần.

Chữa huyết áp thấp: Hoàng tinh, đẳng sâm mỗi vị 30g, cam thảo (chích) 10g. Sắc nước uống, ngày một thang.

Chữa rối loạn thần kinh thực vật: Hoàng tinh 180g, câu kỷ tử, sinh địa, bạch thược, thủ ô, mỗi vị 90g, hoàng kỳ, đẳng sâm, đương quy, táo nhân (sao) mỗi thứ 60g, mạch môn, hồng hoa, cúc hoa, bội lan, xương bổ, viễn chí, mỗi vị 30g. Tất cả ngâm trong 6000ml rượu trang trong 2 – 4 tuần. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 5 – 10ml.

Địa chỉ bán cây giống hoàng tinh hoa đỏ uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

Tìm kiếm liên quan