Bộ sưu tập
Cây xăng sê giống tại nhà vườn Hải Đăng – 035.964.2916.
Lần cập nhật ( chỉnh sửa và cải tiến ) nội dung gần nhất: 2/9/2020;
A. Phân loại và gọi tên
Tên thường gọi | Xăng sê |
Tên gọi khác trong Tiếng Việt | Khôi trắng, lá ngũ sắc, khôi đốm |
Tên Tiếng Anh | Đang tìm hiểu |
Tên gọi khác tại một số quốc gia, lãnh thổ, khu vực, dân tộc, bộ lạc, … | Đang tìm hiểu |
Danh pháp khoa học ( hiện tại ) | Sanchezia nobilis Hook.f. ( ?? ) |
Danh pháp đồng nghĩa | Không có danh pháp đồng nghĩa cho cái tên trên |
Bộ thực vật | Hoa môi ( Lamiales ) |
Họ thực vật | Ô rô ( Acanthaceae ) |
Chi thực vật | Sanchezia |
B. Mô tả cây
Xăng sê là cây bụi, cao tối đa 0,5 – 1,5 m. Thân và gân chính của lá có màu lục, đỏ hay vàng, gân bên thì màu trắng. Lá cây xăng sê là lá đơn mọc đối hình chữ thập. Cuống lá ngắn, và hình trụ. Phiến lá thì hình mũi mác, dài 10 – 25 cm, rộng từ 3 – 7 cm, nhẵn. Mép lá có hơi lượn sóng, mặt trên có màu xanh đậm, mặt dưới thì xanh nhạt. Hệ gân lông chim, có 9 – 12 đôi gân bên. Hoa mọc thành cụm gồm 3 bông nhỏ trở lên ở ngọn, có cuống ngắn và có lá bắc màu lục hay đỏ, hình trứng, đỉnh tù, nhẵn, ôm lấy 1 cụm hoa. Hoa lưỡng tính, màu xanh lục mờ, có mùi nhạt đặc trưng. Đài nhiều, hình vảy, dài 1,5 – 1,8 cm; rộng 3 – 5 mm, tròn ở đỉnh. Tràng có hình ống tròn, màu vàng có sáp, cao 4 – 5 cm, rộng 7 – 8 cm ở phía trên, thu hẹp dần xuống dưới chỉ còn 3 mm, nhẵn, các thùy dài 3 – 4 mm, tròn, có khía. Ngoài ra chỉ nhị dài, nhị 4 trong đó có 2 nhị phát triển dài 4 – 4,5 cm; có lông và 2 nhị còn lại tiêu giảm. Quả nang có 8 hạt.
C. Thành phần hóa học
Theo “Nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng chống viêm cấp của cây xăng sê ( sanchezia speciosa leonard )” của Vũ Hoàng Hà.
Kết quả nghiên cứu sơ bộ của Abu S. R. và cộng sự năm 2015 cho thấy lá Xăng sê có chứa các hợp chất thuộc nhóm alcaloid, glycosid, flavonoid, carbohydrat, steroid, phenolic, saponin và tannin.
Trong khi đó kết quả định tính của Seline Omondi và J. C. Omondi năm 2015 cho thấy lá Xăng sê có chứa các nhóm chất anthraquinon và saponin, chưa thấy có các hợp chất thuộc nhóm terpenoid, steroid và flavonoid.
Từ các bộ phận khác nhau của cây, đã có 14 hợp chất được phân lập và xác định cấu trúc
Năm 2013, Ahmed E. Abd Ellah và cộng sự đã phân lập 5 hợp chất matsutake alcohol từ dịch chiết methanol của phần trên mặt đất của Xăng sê gồm
- 1-octen-3-ol (1);
- 3-O-β-glucopyranosyl-1-octen-3-ol (2);
- 3-O-β-glucopyranosyl-(1-6)-β-glucopyranosyl-1-octen-3-ol (3);
- 3-O-β-arabinopyranosyl-(1-6)-β-glucopyranosyl-1-octen-3-ol (4);
- 3-O-β-arabinopyranosyl-(1-6)-β-glucopyranosyl-(1-6)-β-glucopyranosyl-1-octen-3-ol (5).
Từ dịch chiết methnol của lá và rễ Xăng sê, Ahmed E và cộng sự đã phân lập được 6 hợp chất trong đó có:
- 3 cinnamyl alcohol glycosid.
- 9-O-β -glucopyranosyl trans-cinnamyl alcohol (6);
- 9-O-β-xylopyranosyl-(1→6)-O-β-glucopyranosyl-(1→6)-O-β-glucopyranosyltrans-cinnamyl alcohol (7);
- Syringin (8).
Một hợp chất neolignan glucoside: 4-O-β -glucopyranosyl dehydrodiconiferyl alcohol (9),
Hai hợp chất benzyl alcohol glycosid: 7-O-β -glucopyranosyl benzyl alcohol (10) và7-O-β -apiofuranosyl-(1→6)-O-β -glucopyranosyl benzyl alcohol (11).
Ba hợp chất flavonoid cũng đã được nhóm nghiên cứu phân lập được từ dịch chiết methanol của hoa Xăng sê, gồm: apigenin-7-O-β–glucopyranoside (12), apigenin-7-Ogentiobioside (13), apigenin-7-O-β–glucuronopyranoside (14).
D. Tác dụng dược lý
Cũng theo Luận văn Thạc sĩ Dược học “Nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng chống viêm cấp của cây xăng sê ( Sanchezia speciosa leonard )” của Vũ Hoàng Hà.”
Tác dụng chống oxy hóa
In vitro,dịch chiết methanol có chỉ số ORAC là 55,77 ± 1,73 μM TE/100 µg.mL-1,trong khi đó chỉ số ORAC của quercetin là 63,07 ± 0,93 µM TE/100 µg.mL-1, cho thấy lá Xăng sê có hoạt tính chống oxy hóa mạnh.
Tác dụng gây độc tế bào
Năm 2013, Paydar và cộng sự đã nghiên cứu hoạt tính gây độc tế bào in vitro của dịch chiết methanol từ lá Xăng sê. Bằng phương pháp MTT trên các dòng tế bào: tế bào ung thư vú MCF-7, tế bào ung thư da SK-MEL-5 và tế bào nội mô mạch máu rốn của người HUVEC, dịch chiết methanol thể hiện tác dụng ức chế tốt sự tăng trưởng của dòng tế bào MCF-7 với IC50 là 23,20 ± 1,18µg.mL-1; có tác dụng ức chế trung bình trên dòng tế bào SK-MEL-5 với IC50 là 62,56 ± 5,32µg.mL-1; và có tác dụng ức chế yếu trên dòng tế bào HUVEC với IC50 là 91,15 ± 2,8µg.mL-1. Trong khi doxorubicin có tác dụng ức chế mạnh trên cả 3 dòng tế bào với IC50 lần lượt là 1,93 ± 0,12; 7,95 ± 0,92; 8,29 ± 1,37µg.mL-1. Như vậy, dịch chiết methanol có tác dụng gây độc tế bào chọn lọc hơn so với doxorubicin.
Tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm
Năm 2014, Abu Shuaib và cộng sự đã đánh giá tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm và diệt côn trùng của cây Xăng sê bằng phương pháp khuếch tán đĩa, trên 15 chủng vi khuẩn Gram (+) và Gram (-), sáu chủng nấm và một Tribolium castaneum. Kết quả cho thấy trong 3 phân đoạn thu được từ dịch chiết ethanol Xăng sê, phân đoạn chloroform thể hiện tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm tốt hơn hai phân đoạn ether dầu hỏa và ethyl acetat.
Giá trị MIC của các phân đoạn chloroform, ethyl acetat, ether dầu hỏa đối với 15 chủng vi khuẩn lần lượt nằm trong khoảng 16 – 64, 32 – 128 và 64 – 128 µg/mL. Phân đoạn chloroform có tác dụng kháng khuẩn mạnh trên các chủng Escherichia coli, Salmonella paratyphi, Bacillus megaterium, Shigella flexneri, Pseudomonas aeruginosa và Shigella shiga. Phân đoạn ethyl acetat có tác dụng tốt trên chủng vi khuẩn Shigella sonnei và Shigella dysenteriae.
Vùng ức chế đối với các chủng nấm của các phân đoạn nằm trong khoảng 8 ± 0,01 cho tới 18 ± 0,41 mm với nồng độ 50 µg/mL. Phân đoạn cloroform có tác dụng tốt trên các chủng Candida albicans, Rizopus oryzae, Aspergillus niger và Trycophyton rubrum. Phân đoạn ethyl acetat có tác dụng ức chế trung bình trên chủng Rizopus oryzae và Trycophytonrubrum trong khi phân đoạn ether dầu hỏa hầu như không có tác dụng.
Thí nghiệm diệt côn trùng Tribolium Castaleum (Herbst) cho thấy tỷ lệ tử vong của côn trùng là 60%, 40%, 20% ở liều lượng 50 mg/mL trong 48h tương ứng với phân đoạn chloroform, ethyl acetat và ether dầu hỏa.
E. Cách sử dụng cây xăng sê
1. Sử dụng lá xăng sê phơi khô
Cần chuẩn bị:
- 40 – 60 gam lá xăng sê khô.
- Nước sạch sao cho vừa đủ dùng.
Thực hiện như sau: Lá cây xăng sê khô đem đi rửa sạch, đun nước thật sôi rồi cho từ từ lá xăng sê vào sắc, cho sôi trong khoảng 2 – 3 phút thì tắt bếp. Dùng nước vừa làm xong uống như nước trà hàng ngày.
2. Sử dụng lá xăng sê tươi
Cần chuẩn bị:
- 5 – 6 lá xăng sê tươi.
- Muối hạt cũng vừa đủ dùng.
Thực hiện như sau: Rửa sạch lá xăng sê tươi, sau đó để ráo nước, rồi cho vào miệng nhai sống cùng với một ít muối. Thực hiện cách làm này khoảng 2 – 3 lần/ ngày và cứ kiên trì như vậy trong một khoảng thời gian nhất định thì bệnh mới thuyên giảm.
F. Cách trồng cây xăng sê trong chậu
1. Chọn đất và chọn chậu trồng cây xăng sê
Cây này nói chung hầu như không kén đất, tuy nhiên nếu muốn trồng trong chậu nên cần lưu ý chọn đất trồng cây tơi xốp thoát nước tốt và bổ sung thêm phân hữu cơ hoai mục, tốt nhất nên chọn phân trùn quế để rễ cây không bị nấm bệnh. Có thể phối trộn giá thể trồng cây với tỷ lệ tro trấu, xơ dừa, trấu sống, phân trùn quế là 2 : 0,5 : 0,5 : 1.
Chọn chậu trồng cây xăng sê tại nhà phải có kích thước tương đối để cây phát triển mạnh, ra lá được thường xuyên, chậu càng to cây càng lớn cho nhiều cành nhánh.
Cho đất trồng cây vào 2/3 chậu, sau đó trồng cây giống vào, nhớ tháo bỏ lớp nilon bao rễ, dùng tay chèn nén chặt quanh cổ cây không cho cây lung lay khi tưới. Lưu ý dùng vật kê cao đáy chậu để chống úng cho cây khi tưới nước.
2. Chăm sóc
Khoảng từ 15 – 20 ngày là cây xăng sê trồng trong chậu sẽ ra rễ và đâm lá mới, thì bắt đầu bón thêm 1 phân NPK cả cho rải xung quanh đất ngoài gốc, tưới nước đầy đủ sau khi bón phân.
Cây xăng sê trồng trong chậu cần phải tưới nước đầy đủ bảo đảm cây đủ ẩm và bộ rễ không bị thiếu nước, trường hợp tưới thiếu nước cây bị héo lá và khô cành dần.
Mùa hè là thánh nha đam mỹ lại xuất hiện – click xem ngay
G. Xăng sê mua ở đâu uy tín ?
Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.
- Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây giống xăng sê phù hợp.
- Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
- Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
- Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 40k một lần ship.
Tài liệu tham khảo
- Wikipedia Tiếng Việt;
- Wikipedia Tiếng Anh;
- Luận văn Thạc sĩ Dược học về cây xăng sê;