Cây vòi voi

Mô tả cây vòi voi

Theo De Peralta (1928, Philipp. Agr., 27: 333) trong lá, hoa, quả và rễ cây có chứa axit xyanhydric.

Một số tác giả đã chiết được từ cây vòi voi của Gana và châu Úc một alkaloid mới gọi là indicine C₁₅H₂₅O₅N (theo J. Chem. Soc., 12: 5.400 5.463, 1961)

Năm 1969, người ta phát hiện trong một số loài Heliotropium như H. lasiocarpum Fisch. & C.A.Mey., một số alkaloid có nhân pyrrolizidine (như heliotrine, độ chảy 125 – 126^oC, α_D -75^o (CHCI₃) và lasiocarpine, độ chảy 95 – 97^oC, α_D -4^o) (J. M. Gourley et. Chem. Commum, 1969) có độc tính cao đối với gan và gây huỷ hoại tổ chức gan, đau bụng, ỉa chảy, xuất huyết lan tỏa và có thể gây ung thư.

Tính chất độc này thường không thể hiện ngay khi dùng, mà thường xuất hiện một cách âm ỉ, kéo dài, khó phát hiện. Trên cơ sở đó, Tổ chức Y tế Thế giới có khuyến cáo không nên dùng vòi voi làm thuốc và Bộ y tế Việt Nam (1985) cũng đã có chỉ thị cẩn thận trọng khi dùng vòi voi chữa bệnh, mặc dầu chì dùng ngoài để đắp theo kinh nghiệm cổ truyền: Trong các trường hợp tụ huyết, bầm tím, do chấn thương, viêm tấy, áp xe, sưng vú, sưng khớp, đinh nhọt giai đoạn chưa có mủ … Tuy nhiên không nên dùng cho người già yếu và khi có kết quả nên ngừng ngay, không nên dùng lâu.

3. Tác dụng dược lý

Cây vòi voi có hai tác dụng chủ yếu:

1. Trong 2 năm 1961 – 1962, bệnh viện Hải Dung đã dùng cao rượu vòi voi điều trị cho 856 bệnh nhân bị bong gân, tụ huyết, bầm sưng do sang chấn, viêm, viêm tấy, áp xe, chín mé, viêm hạch … đã đi tới một số kết luận sau đây:

– Cao rượu vòi voi có tác dụng rất tốt đối với những trường hợp viêm hay cương tụ huyết chưa làm mủ: Chỉ cần đắp cao rượu vòi voi trong 3 – 4 ngày, đắp ướt liên tục.

– Nếu đã có mủ rồi, cao rượu vòi voi không có tác dụng làm tan mủ, nhưng cũng làm cho mủ không lan rộng hơn và làm bớt sưng tấy ở những vùng xung quanh ổ mủ.

– Sau khi trích mủ, nếu băng bằng cao rượu vòi voi, vết thương chóng lành và đỡ đau hơn là băng thường

– Cao rượu vòi voi đắp lên chỗ sưng làm dịu đau ngay, bệnh nhân thấy có cảm giác mát dịu, dễ chịu, không nhức nhối như khi chưa đắp thuốc (Y học thực hành, 1/1963)

2. Chữa sưng đầu gối với những triệu chứng sau đây: Trước phát bệnh mỏi đầu gối, 3 hôm sau, vùng đấu gối đỏ và sưng to lên, người lên cơn sốt nhẹ, không đi lại được.

Dùng cây tươi, chặt thành từng đoạn nhỏ, giã cho đập, bỏ vào nổi sao với dấm hoặc với rượu, gói vào miếng vải, buộc vào chỗ sung. Làm như vậy trong một năm (Y học tạp chí đông y, 1961, số 11).

Công dụng và liều dùng

Trong nhân dân, với voi là một vị thuốc chữa tê thấp, viêm tấy, mụn nhọt, viêm họng, mẩn ngứa.

Dùng uống trong hay xoa đáp bên ngoài

Ngày uống 15 – 20g tươi.

Có người còn dùng làm thuốc điều kinh, nhưng liều quá cao có thể sảy thai.