Cây giống ích mẫu

Cây ích mẫu hay ích mẫu thảo, sung úy, chói đèn, tên tiếng Anh là oriental motherwort, Chinese motherwort (danh pháp khoa học là Leonurus japonicus Houtt.; đồng nghĩa Leonurus heterophyllus Sweet) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Hoa môi Lamiaceae. Trong nhân dân ta ích mẫu được biết đến là một trong những thảo dược tốt cho sức khỏe. Với phụ nữ, cây ích mẫu có tác dụng trực tiếp lên tử cung, làm cho tử cung co thắt nhiều và mạnh hơn. Ngoài ra, ích mẫu còn hỗ trợ điều trị kinh nguyệt không đều rất tốt.

Cây ích mẫu cung cấp cho ta 2 vị thuốc:

1. Ích mẫu hay ích mẫu thảo (Herba Leonuri) là toàn bộ phận trên mặt đất phơi hay sấy khô của cây ích mẫu.

2. Sung úy tử (Fructus Leonuri) là quả chín phơi hay sấy khô của cây ích mẫu. Nhiều người vẫn gọi nhầm là hạt ích mẫu.

Vậy cây ích mẫu là cây gì ?

Cây ích mẫu có tên như vậy vì có ích cho người mẹ (ích là có ích, mẫu là mẹ). Tên chi Leonurus từ chữ Hy Lạp leon là sư tử, oura là đuôi, tính ngữ chỉ loài heterophyllus mang nghĩa là lá có hình dạng biến đổi, vì cây ích mẫu giống đuôi con sư tử có lá hình dạng thay đổi. Ích mẫu là một loại cỏ sống 1 – 2 năm, cao 0,6m đến 1m. Thân hình vuông, ít phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau. Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu; lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa; lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống. Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thành hai môi gần đều nhau. Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.

Ngoài cây ích mẫu mô tả trên, cần chú ý phát hiện và phân biệt cây ích mẫu Leonurus sibiricus L. (tạm gọi là cây ích mẫu hoa to) vì cây này khác cây ích mẫu nói trên ở hoa to hơn, dài hơn, lá phía trên vẫn chia 3 thùy.

Sở hữu ngay cây đậu rồng khi đã biết công dụng nha khách

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây ích mẫu (sung úy) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi:

Ích mẫu hiện nay chủ yếu mọc hoang, thường thấy ở ven suối, ven sông nơi đất cát, còn mọc hoang ở ruộng hoang, ven đường. Gần đây một số nơi đã bắt đầu trồng để làm thuốc. Nhưng chưa ai tổng kết cách trồng như thế nào để có hiệu suất cao nhất.

Hiện nay nhu cầu ích mẫu rất lớn chỉ trồng vào thu hái ích mẫu mọc hoang không đủ. Chúng tôi tóm tắt một số kinh nghiệm trồng ích mẫu tại trạm trồng cây thuốc Nam Xuyên (Trung Quốc) để tham khảo:

Khi thí nghiệm người ta phân biệt ba loại: Ích mẫu mùa đông cần trồng vào mùa thu, ích mẫu mùa xuân gieo trồng vào mùa xuân hay mùa thu, ích mẫu mùa hạ cũng có thể gieo trồng vào mùa xuân hay mùa thu. Ích mẫu mùa hạ cho hiệu suất cao nhất (9 tấn khô 1 hecta), nhưng thời gian từ khi gieo đến khi thu hoạch trên 10 tháng, còn các loài mùa đông và mùa xuân chỉ cần hơn 8 tháng nhưng năng suất chỉ được 4 – 6 tấn khô 1 hecta. Gieo hạt thẳng thành luống, mỗi luống cách nhau 17cm, trên mỗi luống cây nọ cách cây kia 7cm cho sản lượng cao nhất. Mỗi hecta cần từ 8 đến 9kg hạt giống. Khi trồng cần trộn hạt với tro bếp. Vào khoảng tháng 5 – 6, lúc một nửa số hoa của cây bắt đầu nở thì bắt đầu thu hái. Đem về phơi hay sấy khô là được. Nếu muốn thu hoạch hạt (quả) thì cần chờ khi hoa trên cây đã tàn hết, thu hoạch đến đầu đã hết quả đến đó, mỗi hecta cho từ 350 đến 370 kilôgam quả khổ. Mùa thu hoạch cây: Tháng 5 – 9, mùa quả: Tháng 8 – 10.

2. Thành phần hóa học

Cây ích mẫu Leonurus heterophyllus chưa thấy tài liệu nghiên cứu. Sơ bộ chúng tôi thấy phản ứng alkaloid và tanin (7 – 8%), flavonoside.

Từ cây ích mẫu Leonurus sibiricus, các nhà nghiên cứu Nhật Bản (Nhật Bản được vật học tạp chí 1930, tr. 153-158) đã chiết được 0,05% alkaloid gọi là leonurine C₁₄H₂₁N₃O₅, có độ chảy 238^oC.

Năm 1958, một số tác giả khác (Bắc Kinh y học viện học báo kỳ I) đã chiết từ ích mẫu Leonurus sibiricus 5 chất có tinh thể: 2 chất đầu là alkaloid và gọi là leonurin A: C₂₀H₃₂N₆O₁₀, có độ chảy 229 – 230^oC, leorunin B: C₁₄H₂₄N₄O₇ và ba chất sau không phải alkaloid và có độ chảy lần lượt là 77 – 78^oC, 86 – 87^oC và 141 – 142^oC.

Năm 1940, Thang Đằng Hán (1940 J. Chem. Soc. vol. 7, N^o2) chiết từ phần tan trong nước một chất gọi là Iconuridin công thức C₆H₁₂N₂O₃ có độ chảy 221,5 – 222^oC. Trong cây và quả ích mẫu, Hứa Thực Phương (J. Chem. Soc. vol 2, N^o3) còn báo cáo chiết được một alkaloid khác còn gọi là leonurinin có độ chảy 262 – 263^oC với công thức C₁₀H₁₄N₂O₃.

Tỷ lệ alkaloid cao nhất vào tháng 5, sau đó giảm xuống. Ngoài ra trong cây ích mẫu còn có tanin, chất đắng, saponin và 0,03% tinh dầu.

Hoạt chất của ích mẫu như thế cũng chưa được xác định chắc chắn, nhưng trên cơ sở được lý người ta thấy trong ích mẫu có 2 loại hoạt chất: Một loại hoạt chất tan trong ête có tác dụng ức chế tử cung, một loại hoạt chất không tan trong ête có tác dụng kích thích tử cung.

Gần đây người ta thấy trong ích mẫu có 3 flavonoside, một trong số flavonoside được xác định là rutin, một glucoside có cấu tạo steroid, một ít tanin, trong toàn cây có leocacdin cùng cấu trúc với stachydrin, một ít tinh dầu. Alkaloid không có tác dụng chữa bệnh.

3. Tác dụng dược lý

Tác dụng trên tử cung. Nước sắc ích mẫu Leonurus sibiricus 1/5.000 hay 1/1.000 có tác dụng kích thích đối với tử cung cô lập của thỏ cái (dù có thai hay không có thai cũng vậy).Thỏ cái gây mê bằng urethan rồi cho uống nước sắc ích mẫu cũng thấy có tác dụng kích thích trên tử cung tại chỗ của thỏ.

Dung dịch nước 10% ích mẫu khổ tác dụng trên tử cung mạnh hơn là dung dịch rượu 20%.

Tác dụng của ích mẫu trên tử cung cũng giống như tác dụng của nấm cựa gà (Claviceps purpurea).

Điều đáng chú ý là dung dịch rượu hay dung dịch nước ích mẫu tác dụng lên tử cung thì bắt đầu có một giai đoạn hưng phấn.

Nếu trước khi sắc ích mẫu, dùng ête để loại phần tan trong ête đi thì hiện tượng ức chế tử cung không thấy nữa.

Tác dụng trên huyết áp. Nước sắc ích mẫu tuy không tác dụng trực tiếp trên huyết áp nhưng làm giảm tác dụng của adrenalin trên mạch máu.

Cao ích mẫu làm giảm huyết áp, nhất là đối với thời kỳ đầu của bệnh cao huyết áp.

Tác dụng trên tim mạch. Loài ích mẫu Leonurus quinquelobatus và Leonurus cardia có tác dụng tốt trên tim mạch và đối với cơ tim có bệnh.

Tác dụng đối với hệ thần kinh. Tác dụng đối với hệ thần kinh của ích mẫu Leonurus sibiricus mạnh hơn tác dụng của nữ lang và của Muyghe (Convallaria majalis).

Tác dụng kháng sinh đối với một số vi trùng ngoài da. Theo Trung Hoa bì phụ khoa tạp chí (số 4-1957, tr. 286-292) một số tác giả nghiên cứu thấy nước chiết ích mẫu 1 : 4 có tác dụng ức chế với trình độ khác nhau đối với một số vi trùng gây bệnh ngoài da.

Tác dụng trên viêm thận và phù cấp tính. Trên lâm sàng, ích mẫu chữa khỏi một số trường hợp viêm thận và phù (Trung y tạp chí số 6, 1959 và Trung y được 1966 kỳ 4, 26).

Cây ích mẫu có tác dụng gì ?

Từ lâu vị ích mẫu được nhân dân ta dùng chữa bệnh phụ nữ, nhất là đối với phụ nữ sau khi sinh nở, do đó có câu ca dao:

Nhân trần, ích mẫu đi đâu

Để cho gái đẻ đớn đau thế này?

Thường ích mẫu dùng trong trường hợp để xong bị rong huyết (cầm máu tử cung), chữa viêm niêm mạc dạ con, kinh nguyệt quá nhiều.

Còn dùng chữa huyết áp cao, thuốc bổ huyết, các bệnh về tuần hoàn cơ tim, thần kinh của tim, chứng tim hẹp nhẹ (stenocardie), chữa lỵ.

Quả ích mẫu dùng với tên sung úy tử làm thuốc thông tiểu, chữa phù thũng, thiên đầu thống (glôcôm).

Dùng ngoài thân và quả ích mẫu giã đắp hay sắc lấy nước rửa chữa một số bệnh như sưng vú, chốc đầu, lở ngứa.

Theo sách cổ, ích mẫu có tính chất: Vị cay, đắng, tính hơi hàn, có khả năng trục ứ huyết, sinh huyết mới, hoạt huyết điều kinh, những người có đồng tử mở rộng không dùng được.

Liều dùng hằng ngày từ 6 đến 12g dưới dạng thuốc sắc hay nấu thành cao. Quả ích mẫu dùng với liều 6 đến 12g dưới dạng thuốc sắc

Trồng cây ích mẫu

– San phẳng đất ra, sau đó gieo hạt trực tiếp xuống vùng đất đã chuẩn bị. Tưới nhẹ nước tạo độ ẩm cho đất kích thích hạt nhanh nảy mầm và phát triển.

– Trong thời gian đầu, cung cấp đủ độ ẩm cho cây bằng cách tước nước 2 lần trong ngày. Tuy nhiên lượng nước tưới vừa đủ. Không nên tưới quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, và dễ gây ngập úng.

– Cây ích mẫu thường không phải bón phân. Một cái lợi rất lớn. Bạn có thể dùng phân bón lót trộn vào đất trước khi trồng để khử trùng sạch mầm bệnh, sau đó mới tiến hành gieo hạt.

– Khi cây cao được khoảng 1m là có thể thu hoạch được. Cắt ngang gốc phơi khô và bảo quản ở nơi thoáng mát.

Cây ích mẫu trông vậy thôi nhưng cũng không khó trồng lắm, bạn có thể tự đi mua hạt giống và về tự gieo, chỉ sau một thời gian ngắn là đã có vườn cây ích mẫu sử dụng khi cần thiết, rất tốt cho sức khỏe.

Không lo thiếu chanh vì đã có chanh ta

Mua cây ích mẫu ở đâu uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây giống ích mẫu phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 30k một lần ship.