Cây giống hoàng kỳ nam

Cây hoàng kỳ, tên tiếng Anh là Mongolian milkvetch (danh pháp khoa học là Astragalus mongholicus Bunge; đồng nghĩa: Astragalus membranaceus Fisch. ex Bunge; Astragalus propinquus Schischk.), là một loài thực vật có hoa thuộc họ Đậu Fabaceae.

Sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS Đỗ Tất Lợi lại chỉ tên như này: 

Hoàng kỳ (Radix Astragali) là rễ phơi hay sấy khô của cây hoàng kỳ (Astragalus menbranaceus) hay cây hoàng kỳ Mông Cổ (Astragalus mongholicus) hoặc của những cây cùng chi đều thuộc họ Đậu Fabaceae.

Mô tả cây hoàng kỳ

Hoàng kỳ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích và các tác giả khác:

Cây sống lâu năm, cao 0,6 – 1 m. Rễ dài hình trụ, mọc cắm sâu. Thân cành mảnh, nhẫn. Lá mọc so le, kép lông chim lẻ, gồm 19 – 27 lá chét, hình trái xoan, gốc và đầu tròn, lá chét tận cùng lớn hơn, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông trắng mịn. Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành chùm, dài hơn lá; hoa màu vàng: đài hình ống ngắn, 5 răng không đều; tràng có cánh cờ thẳng hình trứng thuôn; cánh bên thuôn; nhị 2 bó: bầu có nhiều noãn. Quả đậu dẹt, to dần về phía đầu và có mũi nhọn ngắn, mặt ngoài có lông ngắn, hạt hình thận, màu đen. Mùa hoa quả: tháng 4 – 6.

Cây hoàng kỳ – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Hai cây hoàng kỳ hay cho vị thuốc thường tiêu thụ trên thị trường là:

– Hoàng kỳ (Astragalus membranaceus Fisch. ex Bunge) là một cây sống lâu năm, cao 50 – 80cm, rễ cái dài và mọc sâu, rất khó bỏ, đường kính 1 – 3cm, vỏ ngoài màu vàng đỏ hay nâu. Thân mọc thẳng đứng, trên có phân nhiều cành. Lá mọc so le, kép, dìa lẻ, có lá kèm hình 3 cạnh, 6 – 13 đôi lá chét hình trứng dài 5 – 23mm, mặt dưới có nhiều lông trắng mịn. Cụm hoa mọc thành chùm ở kẽ lá, dài hơn lá, gồm 5 – 22 hoa, màu vàng tươi. Quả giáp mỏng, dẹt, dài 2 – 2,5cm, đường kính 0,9 – 1,2cm đầu dài ra thành hình gai nhọn, trên quả có lông ngắn, 5 – 6 hạt màu đen hình thận. Mùa hoa tại Trung Quốc vào các tháng 6 – 7, mùa quả vào các tháng 8 – 9 (Hà Bắc, Hắc Long Giang, Cát Lâm, Liêu Ninh).

– Hoàng kỳ Mông Cổ (Astragalus mongholicus Bunge) rất giống loại trên, nhưng khác bởi lá chét nhỏ hơn, 12 – 18 đôi lá chét, tràng hoa dài hơn, quả rộng hơn 1,1 – 1,5cm, không có lông. Mùa hoa vào các tháng 6 – 7, mùa quả vào các tháng 7 – 9, cũng hay gặp ở những nơi có hoàng kỳ.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây hoàng kỳ – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Cho đến nay ta vẫn phải nhập hoàng kỳ của Trung Quốc. Ta đã thí nghiệm trồng thử ở nước ta, mọc được, nhưng chưa đưa vào trồng nhiều. Cây hoàng kỳ mọc hoang tại Trung Quốc, ưa những nơi đất cát, thoát nước tốt. Thường trồng sau 3 năm mới thu hoạch, sau 6 – 7 năm thì tốt hơn. Đào rễ vào mùa thu, rửa sạch đất cát, cắt bỏ đầu rễ và rễ con, phơi hay sấy khô.

2. Thành phần hoá học (sưu tầm)

Cây hoàng kỳ – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Theo sự nghiên cứu của Sở dược thuộc Viện nghiên cứu y học Bắc Kinh, trong hoàng kỳ có Choline và betaine, nhiều loại axit amin và sacarose.

Những tài liệu trước cũng cho biết hoạt chất của hoàng kỳ chưa rõ, chỉ mới biết có chất nhầy, chất đường.

Theo Lý Thừa Cố (Sinh dược học, 1952) trong hoàng kỳ có sacarose, glucose, tinh bột, chất nhầy, gôm, hơi có phản ứng alkaloid. Mới đây người ta phát hiện trong hoàng kỳ có chất selenium.

3. Tác dụng dược lý (sưu tầm)

Cây hoàng kỳ – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Hoàng kỳ có một số tác dụng chủ yếu sau đây:

1. Theo báo cáo của Trưởng Trạch và Cao Kiều (1940) hoàng kỳ có tác dụng làm cho kỳ động tình của chuột bạch thông thường là 1 ngày kéo dài thành 10 ngày.

2. Trên hệ thống tuần hoàn. Theo Tự Điền và Cao Kiều (Nhật Bản y học kiện khang bảo hiểm, 1941) hoàng kỳ có tác dụng tăng sự co bóp của tim bình thường. Đối với tim bị trúng độc hay do mệt mỏi mà suy kiệt thì tác dụng lại càng rõ rệt. Hoàng kỳ còn có tác dụng làm giãn mạch, kết quả của sự giãn mạch ngoại vi dẫn đến việc làm cho máu tới nhiều hơn, sự dinh dưỡng tốt hơn, cũng do giãn mạch ngoại vi, huyết áp hạ thấp, do mạch tim và mạch thận giãn nở nên cũng ảnh hưởng làm thông tiểu tiện.

Thí nghiệm trên chuột bạch và chuột lang còn chứng minh rằng hoàng kỳ có tác dụng tăng sức đề kháng của mao mạch, do đó có thể để phòng hiện tượng thẩm thấu của mao mạch tăng mạnh cho chloroform, histamin tạo nên. Hoàng kỳ còn dùng chữa bệnh mao mạch dễ bị vỡ (dòn) do bị chiếu quang tuyến X quá độ.

Năm 1936 Kinh Lợi Bản và Lý Đăng Bảng thuộc Viện nghiên cứu y học Bắc Kinh (Sở nghiên cứu sinh lý) đã báo cáo rằng con hoàng kỳ (rượu 70^o) chế thuốc và tiêm vào tĩnh mạch chó đã gây mê thì thấy huyết áp hạ thấp lâu dài.

3. Tác dụng lợi tiểu:

Uống thuốc hoàng kỳ có tác dụng lợi tiểu: Theo báo cáo của Phác Trụ Thừa và Y Bác An, cho 3 con chó uống 0,5 – 4g hoàng kỳ, sau 4 giờ và 24 giờ đo lượng nước tiểu bài tiết thì thấy hoàng kỳ có tác dụng lợi tiểu rõ rệt trong đó có một con chó so với con không uống thuốc thấy tiểu tiện tăng gấp 2 lần. Thí nghiệm trên 2 con thỏ, cũng thấy kết quả như vậy. Nhưng nếu cho uống lâu thì tác dụng lợi tiểu lại không rõ rệt. Nếu uống với liều cao, thì ngược lại ngày thứ nhất lượng nước tiểu giảm xuống, nhưng không đưa tới albumin niệu hay đường niệu. Đối với chó bị viêm thận do nhiễm độc asen thì hoàng kỳ không có tác dụng lợi tiểu.

Năm 1936, Kinh Lợi Bân và Lý Đăng Bảng báo cáo đã dùng thuốc hoàng kỳ tiêm tĩnh mạch cho chó đã gây mê thì thấy tác dụng lợi tiểu rất rõ rệt, nhưng tiếc rằng các tác giả không nói rõ nồng độ và liều lượng dung dịch đã tiêm, do đó Trương Xương Thiệu (Hiện đại đích trung được nghiên cứu, 97:1954) mới phân tích và kết luận rằng nhận định đó còn phải thảo luận thêm.

4. Ảnh hưởng trên đường huyết: Kinh Lợi Bân, Thạch Nguyễn Cao, Lý Đăng bảng (1936) đã báo cáo dùng thuốc hoàng kỳ tiêm dưới da cho nhỏ thì không thấy ảnh hưởng gì tới đường huyết.

5. Tác dụng kháng sinh: Năm 1947, Từ Trọng Lỗ (Trung Hoa y học tạp chí, 33:71-75) đã báo cáo hoàng kỳ có tác dụng kháng sinh đối với vi trùng lỵ Shiga trong ống nghiệm.

Công dụng và liều dùng cây hoàng kỳ

Hoàng kỳ là một vị thuốc còn dùng trong phạm vi đông y làm thuốc ích khí, tống sang độc, lợi tiểu, làm hết đau, hút mủ, là thuốc quan trọng chữa bệnh đậu không mọc được, chữa mọi bệnh của trẻ con, phụ nữ, có ác huyết không ra hết, đàn ông hư tổn.

Trên cơ sở nghiên cứu của tây y, người ta dùng hoàng kỳ để chữa những trường hợp lở loét mãn tính, suy nhược lâu ngày, huyết áp cao, mạch máu nhỏ dễ đứt vỡ, viêm thận mãn tính với albumin niệu, cơ thể suy nhược hay ra nhiều mồ hôi.

Ngày dùng 3 – 9g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc cao.

Theo tài liệu cổ hoàng kỳ có vị ngọt, tính ôn, vào 2 kinh phế và tỳ. Có tác dụng bổ khí, lợi tiểu, thác sang. Dùng chữa biểu hư sinh ra mô hỏi trộm, tỳ hư sinh ỉa lỏng, dương hư huyết thoát, thủy thũng, huyết tý.

Địa chỉ bán cây hoàng kỳ uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.