Cây giống ba chẽ (niễng đực)

Độ hoàn thiện nội dung: 70%.

Ba chẽ hay niễng đực, đậu bạc đầu (danh pháp khoa học là Dendrolobium triangulare (Retz.) Schindl.; đồng nghĩa: Desmodium cephalotes (Roxb.) Benth.), là một loài thực vật có hoa thuộc họ Đậu Fabaceae.

Mô tả cây ba chẽ

Cây ba chẽ (niễng đực) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Cây nhỏ sống lâu năm, thân nhỏ, có nhiều cành. Thường cao 0,5 – 0,60m nhưng cũng có thể cao tới 1,50m. Lá gồm ba lá chét hình bầu dục với lá kèm nhỏ. Đường gân mặt trên lõm, mặt dưới lồi, mặt dưới lá phủ một lớp lông tơ trắng trông hơi lấp lánh, đặc biệt các lá non ở ngọn có phủ lớp lông tơ nhiều hơn. Hoa nhỏ màu trắng, mọc thành chùm đơn ở kẽ lá. Quả giáp, hạt hình thận. Mùa hoa quả: Hè và thu. 

Cây ba chẽ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây bụi nhỏ, sống lâu năm, cao 0,5 – 2m, có khi hơn. Thân tròn, phân nhiều cành. Cành non mảnh, hình tam giác dẹt, uốn lượn, có cạnh và lông mềm màu trắng, sau nhẵn. Lá kép mọc so le, có 3 lá chét, lá chét giữa to hơn, phiến lá chét nguyên, hình thoi, bầu dục hoặc hình trứng, gốc gần tròn hay tù, đầu nhọn ngắn, mặt trên có lông mềm màu trắng, mặt dưới phủ một lớp lông tơ dày, mềm, màu trắng ánh hạc, gân bên mọc gần sít nhau; lá kèm nhỏ. Đặc biệt các lá non ở ngọn phủ lớp lông tơ trắng nhiều hơn cả hai mặt.

Cụm hoa tụ họp ở kẽ lá thành chùm ngắn; lá bắc nhiều, dạng lá kèm, có lông mềm; hoa nhỏ, 10 – 20 cái, màu trắng; đài có lông mềm, chia 4 thuỳ, chùy dưới dài hơn ba thùy trên; cánh hoa có móng hẹp; bộ nhị bó, bao phấn thuôn màu nâu. Quả đậu, không cuống, có mép lượn, thắt lại ở giữa các hạt thành 2 – 3 đốt, có lông mềm màu trắng bạc; hạt 3 – 5, hình thận. Mùa hoa: tháng 5 – 8; mùa quả: tháng 9 – 11.

Cây dễ nhầm lẫn:

Niêng cái (hàm xì, đậu ma) – Flemingia macrophylla (Willd.) Kuntze ex Merr. (đồng nghĩa: Moghania macrophylla (Willd.) Kuntze) cùng họ. Cây bụi nhỏ. Lá chết có 3 gân chính hình cung xuất phát từ gốc lá. Hoa màu vàng nhạt mọc thành chùm dài. Quả đậu chứa 2 hạt.

Thông tin thêm

1. Phân bố và sinh thái

Cây ba chẽ (niễng đực) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Ba chẽ là một cây mọc hoang ở nhiều nơi nhất là đồi núi ít cây vùng trung du. Nhân dân địa phương cắt cây về làm phân xanh hoặc làm củi đun. Có thể trồng bằng hạt hay bằng giâm cành. Ở đồng bằng hay vùng trung du cây đều mọc tốt.

Bộ phận dùng là lá, hái lá về phơi hay sấy khô. Có thể sao cho hơi vàng và cho thơm mà dùng.

Cây ba chẽ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Desmodium Desv. là một chi lớn, tổng số có khoảng 300 loài, phân bố ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới châu Phi, châu Mỹ và châu Á. Ở Việt Nam, có khoảng 55 loài thuộc chi này. Tuy nhiên, gần đây có tài liệu đã tách từ Desmodium Desv. một chi mới là Dendrolobium (Wight & Arn.) Benth. (Flore du Cambodge, du Laos et du Vietnam, 1994, T.27: 62 – 70) và loài ba chẽ được xếp vào chi này (Dendrolobium triangulare (Retz.) Schindl.). Cây phân bố rộng rãi ở hầu hết các tỉnh miền núi và trung du. Độ cao phân bố tới trên 1000m. Ba chẽ còn có ở nhiều nước nhiệt đới Nam Á và Đông Nam Á khác.

Ba chẽ thuộc loài cây ưa sáng và ưa ẩm, thường mọc trên các vùng nương rẫy cũ, ven đồi, ven các rừng thứ sinh ở vùng thấp. Cây ra hoa quả nhiều hàng năm. Khi chín, quả tự tách đôi cho hạt thoát ra ngoài. Do hạt phát tán gần, nên cây thường mọc tập trung thành những đám lớn, rộng tới vài trăm mét vuông, lấn át cả những loại cây khác. Xuất phát từ những đặc điểm này, có thể dùng ba chẽ là cây phủ xanh tạm thời trên đất sau nương rẫy. Thân và cành được sử dụng làm củi, lá làm thuốc và làm phân xanh.

2. Thành phần hoá học

Cây ba chẽ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Lá ba chẽ chứa tanin, flavonoid, acid hữu cơ và alkaloid.

3. Tác dụng dược lý

Cây ba chẽ – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập I – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Trong thí nghiệm in vitro, tác dụng kháng sinh rõ rệt đối với các trực khuẩn lỵ: Shigella dysenteriae, Shigella shigae. Cao nước có tác dụng mạnh hơn cao cồn, độ cồn của dung môi càng cao thì tác dụng kháng khuẩn càng giảm. Nó cũng có tác dụng ức chế Staphylococcus aureus, và ức chế yếu hơn đối với Shigella flexneri, Shigella sonnei, Escherichia coli.

Tác dụng chống viêm rõ rệt đối với cả hai giai đoạn cấp và bán cấp của phản ứng viêm thực nghiệm.

Tác dụng gây thu teo tuyến ức chuột cống non khá mạnh.

Trong những thí nghiệm về độc tính cấp và bán cáp, thuốc tỏ ra không độc.

Lá ba chẽ, phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thích hợp, lá còn giữ được màu xanh, có tác dụng kháng khuẩn tốt hơn lá phơi đến úa vàng.

Công dụng và liều dùng ba chẽ

Theo kinh nghiệm nhân dân ở nhiều vùng trung du, lá ba chẽ được sử dụng chữa lỵ. Cách dùng như sau: Lá hái về phơi khô hay sao vàng, mỗi ngày dùng 30 – 50g, thêm nước, đun sôi chừng 15 phút đến nửa giờ. Chia 2 – 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục từ 3 – 5 ngày tùy theo bệnh nặng hay nhẹ. Dùng ngoài, lá ba chẽ tươi giã hay nhai nát, nuốt nước, bã đắp để chữa rắn cắn.

Viên ba chế (bào chế từ cao lá ba chẽ) đã được nghiên cứu để chữa các bệnh ỉa chảy và lỵ trực khuẩn có hiệu quả. Viên ba chẽ có tác dụng chữa các chứng bệnh như lỵ trực khuẩn, hội chứng lỵ và ỉa chảy ở người lớn và trẻ em. Bệnh khỏi tương đối nhanh, thời gian chữa cũng khá ngắn.

Đối với bệnh nhân ỉa chảy nặng có biểu hiện rối loạn nước và điện giải, khi điều trị bằng viên ba chẽ cùng như với các thuốc kháng sinh khác, cần phối hợp truyền dịch để hồi phục cân bằng nước và điện giải.

Liều sử dụng viên ba chẽ: Ngày uống 10 – 15 viên chia 2 – 3 lần sau bữa ăn (mỗi viên có 0,25g cao khô lá ba chẽ). Khi đã khỏi bệnh, nên giảm liều, rồi ngừng thuốc. Nếu dùng thời gian dài, có thể bị táo bón.

Thuốc không gây tác dụng phụ. Liều dùng cho trẻ em được tính tùy theo tuổi.

Địa chỉ bán cây giống ba chẽ uy tín, chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.