Nhất chi mai

Nhất chi mai hay còn được gọi là Mai trắng, Bạch mai, Hàn mai, Lưỡng nhị mai, Nhị độ mai ( Danh pháp khoa học là Prunus mume Sieb. & Zucc ), là loài thực vật có hoa thuộc họ hoa hồng Rosaceae. Ở đây chúng ta cần phân biệt rõ, tuy tên dân dã là mai nhưng thực sự là một loài cùng họ với đào, anh đào, mơ, mận nên tên gốc là Mơ, mơ ta, mơ Đông Á, mơ mai. Trong các ngôn ngữ Phương Tây, loài này thường được gọi là mơ Nhật Bản. Mơ ta là loài cận chủng với mơ tây ( Apricot – Prunus armeniaca ), có hình dáng bề ngoài của cây, lá, hoa, quả gần tương tự nhau, vì vậy cần phân biệt 2 loài cây này. Hơn nữa nó hoàn toàn khác với giống mai vàng miền Nam có tên khoa học là Ochna integerrima thuộc chi Mai Ochna, họ Mai Ochnaceae.

Bản địa của Prunus mume là ở miền Nam Trung Quốc ( lưu vực sông Dương Tử ). Sau đó được du nhập đến Nhật Bản,  Hàn Quốc, Đài Loan và Việt Nam. Prunus mume có thể được tìm thấy trong các khu rừng thưa thớt, bờ suối, bờ rừng dọc theo những con đường mòn và trên núi, hoặc xuất hiện rải rác ở độ cao lên tới 1.700 – 3.100 mét ( 5.600 – 10.200 ft ). Dưới đây là hình ảnh cây nhất chi mai cho bạn đọc tham khảo.

Đặc điểm thực vật

Prunus mume là một loài cây rụng lá ( rụng lá khi trưởng thành ) bắt đầu ra hoa vào cuối mùa đông – đầu mùa xuân, thông thường là cuối tháng 1 hay đầu tháng 2 ở khu vực Đông Á, trước khi ra lá, bởi vậy ở Trung Quốc, hoa mận được vinh danh là biểu tượng của mùa đông và là điềm báo của mùa xuân. Nó có thể cao từ 4 – 10m ( 13 – 33ft ). Mỗi hoa có 5 cánh với đường kính khoảng 1 – 3 cm và đường kính vào khoảng từ 1 – 3cm. Thông thường hoa có màu trắng, mặc dù một số giống cây trồng trong điều kiện đặc biệt có thể có hoa màu hồng hay đỏ sẫm. Lá cây sẽ xuất hiện gần như ngay sau khi các cánh hoa rụng. Lá đơn hình ô van với đầu nhọn, dài 4 – 8cm và rộng 2,5 – 5cm; mép lá răng cưa. Quả chín vào đầu mùa hè, thông thường khoảng tháng 6 ở Đông Á. Tại Trung Quốc, mùa quả chín trùng với mùa mưa tại khu vực Giang Nam, nên người ta gọi giai đoạn này là “mai vũ” tức “mận mưa”, còn trong tiếng Nhật gọi là baiyu hay tsuyu. Các quả tròn với đường xoi chạy từ cuống cho tới chóp quả. Vỏ quả có màu xanh lục khi chưa chín và chuyển dần sang vàng ( đôi khi hơi đỏ ) khi chín. Cùi thịt có màu vàng. Cây được trồng để lấy quả và hoa, cũng có thể làm tiểu cảnh.

Công dụng của Nhất chi mai

1. Chơi cây cảnh

Ít ai biết thì càng vào dịp Tết nhất chi mai càng được săn lùng, đặc biệt là những cây nhất chi mai có dáng thế độc đáo đầy ý nghĩa phong thủy. Chỉ những người sành về hoa mai mới có thể hiểu được hết vẻ đẹp và giá trị của hoa. Họ thường chọn những chậu cây mai bonsai nhỏ nhắn có dáng, thế Tam đa, dáng Trực, dáng Xiêu, dáng Huyền…để trang trí trong không gian nhà ở nhằm mục đích là mang lại may mắn, hạnh phúc, tài lộc và cầu sức khỏe đến cho mọi người.

Trong đó dáng Trực là một trong những thế được yêu chuộng nhất bởi mang ý nghĩa là tôn kính bề trên, cách đối nhân xử thế hợp tình hợp lí mà còn là một con người ngay thẳng, thật thà mạnh mẽ và không nhu nhược như chính chủ nhân của nó.

Dáng tam đa hay còn được gọi là tam tài – thiên, địa, nhân. Chỉ có một gốc, hoặc thân to có 3 tán tròn lớn không thừa không thiếu xoay xung quanh trục. Dáng thế cây này mang ý nghĩa giúp gia chủ làm ăn phát đạt, các thành viên trong gia đình luôn luôn được may mắn hạnh phúc, đi lại hành thông, thiên thời – địa lợi – nhân hòa.

Thế Huyền hay còn gọi là dáng thác đổ, được uốn, tạc phỏng theo những cây mọc trên sườn núi dốc đứng ngả về một bên. Những cây Nhất chi mai mà có dáng huyền thường đổ nghiêng về một hướng nhất định giống như nước chảy từ đỉnh núi xuống. Với những cây nhỏ xinh được đặt trên ghế sofa đôn, kỉ phòng khách có dáng huyền này đổ xuống được chào đón bằng những bông hoa màu trắng trong quả thực rất quý hiếm.

2. Làm ẩm thực

Được tận dụng chủ yếu từ quả của cây. Nước ép từ quả mơ được rút ra bằng cách ngâm nó với đường. Tại Trung Quốc, nước quả mơ chua ( toan mai than) được làm từ mơ hun khói ( ô mai ). Nó có màu từ cam ánh hồng nhạt tới đen ánh tía và thường thường có vị hơi mặn và hơi khói. Theo truyền thống người ta tăng thêm hương vị bằng hoa mộc tê ( Osmanthus fragrans ), và được uống lạnh trong mùa hè.

Nước quả sản xuất tại Nhật Bản và Triều Tiên, được làm từ quả mơ còn xanh, có vị ngọt và hương thơm, được coi là đồ uống giải khát trong mùa hè. Tương tự ở Trung Quốc và Nhật Bản, nước xi rô làm từ mơ ngâm đường là thứ đồ uống khá thông dụng trong mùa hè ở miền Bắc Việt Nam.

Tại Việt Nam có một số loại rượu mùi khá nổi tiếng làm từ quả mơ như: Rượu mơ Núi Tản, Rượu mơ Yên Tử, Rượu mơ Hương Tích…

Trong ẩm thực Việt Nam, dạng mơ khô được gọi là ô mai hay xí muội, một món mà thanh thiếu niên nước ta rất thích, đặc biệt là nữ giới. Có lẽ ô mai gắn liền với thiếu nữ nên có nhà văn đặt ra cụm từ “tuổi ô mai” để chỉ những cô gái mới lớn. Còn từ “xí muội” có nguồn gốc từ cách phát âm trong tiếng Quảng Đông của từ “toan mai” ( mơ chua ).

3. Y học

Trong y học cổ truyền Trung Hoa, quả hun khói, gọi là ô mai, được dùng trong một số mục đích y học. Nói chung nó có màu đen, được coi là có hiệu quả trong chống các dạng ký sinh, cũng như có tác dụng chống loét và giúp cải thiện hệ thống tiêu hóa và tim mạch.

Ý nghĩa của nhất chi mai

Với cây nhất chi mai dáng cây nhỏ, thế đẹp, hoa trắng muốt nhỏ hơn cả đầu ngón tay, mà mỗi cánh hoa rụng giống lại được ví như những bông tuyết nhẹ nhàng thả xuống nên mai luôn luôn gây được ấn tượng với người yêu thích sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng.

Không phải vô cớ mà mai được chọn là cây trong bộ tranh “Mai, Lan, Cúc, Trúc” hoặc “Tùng, Cúc, Trúc, Mai“. Nó được coi là đại diện cho mùa xuân chính bởi sự bùng nở vào cuối mùa đông, báo hiệu mùa xuân về dù cho thời điểm đấy các loài cây khác vẫn đang còn xơ xác rụng lá. Sự tinh khiết của màu trắng hoa mai cùng hương thơm nhẹ nhàng dễ chịu, kín đáo của mai trắng cũng khiến nó trở thành “đại diện” của người quân tử. Nhưng cũng là loài mai đó, sự thuần khiết, trong trắng của nó cũng được ví von với người con gái khuê các, cành vàng lá ngọc.

Chính bởi sự cao sang và quý phái của mình, nhất chi mai bonsai càng ngày càng được coi trọng hơn trong việc chơi cây cảnh ngày Tết. Nếu như ngày trước, mai chỉ được đem bán nhỏ lẻ, chủ yếu do các nghệ nhân cây cảnh bán ở một nơi nào đó thì trong thời gian gần đây, mai sẵn sàng đến với thị trường khó tính của mình. Tại các vườn đào, mặc cho sự nổ rộ của hoa đào đẹp đấy, thì mai trắng vẫn chiếm được những vị trí “trang trọng” nhất định.

Hơn nữa hình ảnh mai hoa nở giữa tuyết trắng trong khi các loài cây khác đang khô héo vì giá lạnh được các nhà Nho nhìn nhận như biểu tượng của khí phách kiên cường trước nghịch cảnh. Hình ảnh mai hoa nở sớm báo tin mùa xuân đến cũng tượng trưng cho niềm hy vọng.

Trong bài thơ Tảo mai ( Mai nở sớm ), nhà thơ Tề Kỷ thời nhà Đường miêu tả:

Vậy mua cây nhất chi mai ở đâu uy tín chất lượng ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.

Tài liệu tham khảo

+ Wikipedia tiếng việt

+ Wikipedia tiếng Anh

+ Cây hoa mai trắng – caycongtrinh.com

+ Prunus mume – scottarboretum.org

+ Nhất chi mai loài hoa mang quốc hồn quốc túy