Cây giống chè xanh (trà xanh)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 21/3/2025;

Chè xanh hay ngắn gọn hơn là cây trà, tên tiếng Anh là tea plant, tea shrub, tea tree (danh pháp khoa học là Camellia sinensis (L.) Kuntze; đồng nghĩa: Thea sinensis L.) là một loài cây thuộc họ Chè Theaceae. Lá và chồi của cây này được sử dụng để sản xuất trà. Chè xanh có nguồn gốc từ vùng Đông Á, Tiểu lục địa Ấn Độ và Đông Nam Á. Tuy nhiên, ngày nay loài cây này được trồng rộng rãi khắp thế giới tại những vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Các phân loại giống chè xanh hiện tại được biết là:

• C. sinensis var. assamica (Royle ex Hook.) Steenis (chè Ấn)
• C. sinensis var. dehungensis (Hung T.Chang, H.S.Wang & B.H.Chen) T.L.Ming (chè Đức Hồng)
• C. sinensis var. pubilimba Hung T.Chang (chè Bạch Mao)
• C. sinensis var. sinensis (chè Trung Quốc, chè Tàu)
• C. sinensis var. madoensis T. V. Nguyen, V. D. Luong & N. T. Le (chè Phú Yên)

Mô tả cây chè xanh

Cây chè – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Chè là một cây khỏe, mọc hoang và không cắt xén có thể cao tới 10m hay hơn nữa, đường kính thân có thể tới mức một người ôm không xuể. Đôi khi mọc thành rừng gỗ trên núi đá cao. Nhưng trong khi trồng tỉa thường người ta cắt xén để tiện việc hái cho nên thường chỉ cao nhất là 2m. Nhiều cành đâm ngay từ gốc. Lá mọc so le, không rụng. Hoa to trắng, mọc ở kẽ lá, mùi rất thơm, nhiều nhị. Quả là một nang thường có ba ngăn, nhưng chỉ còn một hạt do các hạt khác bị teo đi. Quả khai bằng lối cắt ngăn, hạt không phôi nhũ, lá mầm lớn, có chứa dầu.

Trà xanh là cây lưu niên mọc thành bụi hoặc riêng lẻ, thông thường sẽ được nông dân cắt tỉa để thấp hơn 2 mét để lấy lá. Cây có rễ cái dài, giúp bám sâu vào đất. Hoa màu trắng ngả vàng, đường kính từ 2,5 – 4 cm, với 7 – 8 cánh mỏng. Hạt có thể đem đi ép để lấy dầu. Lá dài từ 4 – 15 cm và rộng 2 – 6 cm. Lá tươi chứa khoảng 4% caffein, cùng với một số hợp chất liên quan như theobromine – thành phần giúp trà có vị sắc. Lá non màu xanh nhạt, đặc biệt khi mặt dưới có lớp lông trắng ngắn thì được ưu tiên thu hoạch để làm trà. Lá già có màu xanh đậm hơn. Lá già thì có màu xanh đậm hơn. Độ tuổi lá khác nhau sẽ cho ra chất lượng trà thành phẩm khác nhau, do thành phần hóa học trong lá thay đổi theo thời gian. Khi thu hái, người ta thường lấy phần ngọn (chồi) cùng với hai đến ba lá đầu tiên.Việc này được thực hiện bằng tay, lặp lại đều đặn sau mỗi 1 – 2 tuần.

Năm 2017, các nhà khoa học Trung Quốc đã giải mã bộ gen của giống trà Ấn (C. s. var. assamica) (En-Hua Xia et al.; 2017). Bộ gen này chứa khoảng 3 tỷ cặp bazơ, nhiều hơn hầu hết các loài thực vật từng được giải mã trước đó.

Các giống chè đã biết

Nhà thực vật học Linnaeus ban đầu không xếp cây chè vào chi Camellia, mà đưa nó vào một chi riêng gọi là Thea. Đến năm 1818, nhà thực vật học Robert Sweet đã gộp hai chi này lại, chọn tên Camellia cho chi mới, và chuyển tất cả các loài thuộc chi Thea sang Camellia. Tính ngữ chỉ loài “sinensis” trong tiếng Latinh mang nghĩa là “đến từ Trung Quốc”, ám chỉ nguồn gốc của cây chè.

Tên chi Camellia được đặt theo tên Latinh hóa của Georg Joseph Kamel (1661–1706), một tu sĩ Dòng Tên sinh ra tại Moravia, nhà dược học và nhà truyền giáo đến Philippines vào thế kỷ 17.

Hiện có năm giống chè (trà) đã được công nhận bao gồm:

1. Chè Tàu (C. sinensis var. sinensis)

• Mô tả: Vòi nhụy hợp ở đỉnh và chia 3 thùy. Được trồng rộng rãi để làm trà.
• Phân bố: Trung Quốc (các tỉnh như An Huy, Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây, Quý Châu, Hà Nam, Hồ Bắc, Hồ Nam, Giang Tô, Giang Tây, phía nam Thiểm Tây, Tứ Xuyên, Tây Tạng, Vân Nam, Chiết Giang), Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan.

2. Chè Ấn (C. sinensis var. assamica)

• Mô tả: Mặt dưới của lá có lông mềm dọc theo gân giữa. Được trồng rộng rãi để làm trà.
• Phân bố: Lào, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, vùng Assam của Ấn Độ, Trung Quốc (các tỉnh như Quảng Đông, Quảng Tây, Hải Nam, Vân Nam).

3. Chè Bạch Mao (C. sinensis var. pubilimba)

• Mô tả: Lá đài có màu trắng và phủ lông mềm.
• Phân bố: Trung Quốc (đông nam Vân Nam, Quảng Tây, tây Quảng Đông, đảo Hải Nam).

4. Chè Đức Hồng (C. sinensis var. dehungensis)

• Mô tả: Mặt dưới của lá có lông mềm, áp sát vào bề mặt lá.
• Phân bố: Phía nam tỉnh Vân Nam của Trung Quốc.

5. Chè Phú Yên (C. sinensis var. madoensis)

• Mô tả: Vòi nhụy rời một nửa từ phía đáy.
• Phân bố: Giống chè mới được phát hiện tại Việt Nam, cụ thể là ở núi Ma Độ, xã Xuân Lộc, huyện Sông Cầu, tỉnh Phú Yên (Nguyen Tran Vu; Van Thi Phuong Nhu et al.; 2023).

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây chè – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Chè là một cây nguồn gốc Trung Quốc. Nhân dân Trung Quốc đã biết dùng chè từ 2.500 năm trước công nguyên, sau tới Nhật Bản và nhiều nước châu Á khác. Hiện nay cây chè được trồng ở nhiều nước. Liên Xô cũ cũng rất phát triển việc trồng chè.

Ở nước ta chè được trồng nhiều nhất tại các tỉnh Phú Thọ, rồi tới Tuyên Quang, Hà Giang, Thái Nguyên, các tỉnh miền Nam cũng trống rất nhiều (Quảng Nam, Đà Nẵng, Nghĩa Bình, Đắk Lắk, Lâm Đồng).

Chè dùng làm thuốc hải vào mùa xuân: Hái búp và lá non. Và rồi sao cho khô giống như cách chế chè hương để pha nước uống của nhân dân. Cho nên ta có thể dùng chè (hương hay chè tàu) làm thuốc.

Không dùng chè đen hay chè mạn là những loại chè đã cho lên men rồi mới phơi hay sấy khô.

2. Thành phần hóa học

Cây chè – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Trong lá có chứa tới 20% tamin là một chất có tác dụng làm săn da, sát khuẩn mạnh. Ngoài ra còn có caffeine với tỷ lệ 1,5 – 5%, một số vitamin B, B, và C.

Đặc biệt tanin trong chè có tác dụng như một vitamin P vì đây là hỗn hợp của các catechin và dẫn xuất của catechin có cấu trúc hóa học của vitamin P.

3. Cách pha chè

Cây chè – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Chè được dùng pha nước uống, làm thuốc kích thích do cafein và chữa lỵ theo như đơn sau đây:

• Chè hương 100g 
• Cam thảo 10g 
• Nước vừa đủ 100ml

Cách chế: Lấy chè và cam thảo đổ nước vào cho ngập. Đun sôi trong nửa giờ, lọc. Bã còn lại thêm nước cho xâm xấp và đun sôi trong nửa giờ nữa. Lọc, hợp cả hai nước lại. Cô đặc cho đến khi còn đúng 100ml. Thêm natri benzoat 0,30g hoặc cho thêm 0,03g nipagin vào để bảo quản.

Có thể không cho cam thảo hoặc natri benzoat hay nipagin cũng được, nhưng không ngọt và không để lâu được.

Ngày dùng 4 lần, mỗi lần 5 – 10ml. Mỗi lần điều trị cần 3 đến 5 ngày.

Đối với người không chịu được nước chè, có thể chế thành dung dịch 10% rồi thụt giữ như sau:

Lấy 10g nước chè, sắc trong nửa giờ, rồi lọc. Mỗi ngày thụt 1 – 2 lần, mỗi lần 100ml.

Đơn thuốc này thường chỉ áp dụng đối với người lớn. Một số người có thể mất ngủ do tác dụng của cafein. Do đó nên uống hay thụt vào sáng hoặc trưa.

Đơn thuốc này đã được áp dụng có kết quả một số bệnh viện Trung Quốc và Việt Nam (Nà Sản) để điều trị các trường hợp ly do trùng Shigella.

Xem thêm sản phẩm Cẩm tú cầu

Uống trà xanh đúng cách như thế nào ?

Cách uống trà xanh đúng cách để cơ thể có thể hấp thụ 100 % dược tính đó chính là uống trà ở nhiệt độ khoảng 45 đến 50^oC. Vì ở nhiệt độ này, trà có mùi thơm dịu và sẽ tạo được cảm giác ngon miệng nhất.

Sau khi ăn thì nên chờ ít nhất là nửa tiếng hoặc 1 tiếng rồi hẳn uống trà. Nếu như bạn uống trà ngay sau bữa ăn phụ hoặc chính sẽ làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể.

Chỉ nên nấu và sử dụng trà xanh ngay trong ngày chứ không được để qua ngày mai. Vì trà rất nhanh bị ôi thiu – nguy cơ tiềm ẩn nhiều căn bệnh như ung thư, viêm.

Không nên cho phụ nữ uống trà xanh trong thời kì mang thai hoặc cho con bú.

Không nên cho thêm đường vào trà để tạo ngọt vì làm như vậy sẽ lấy đi rất nhiều chất dinh dưỡng, hương vị và tác dụng của trà. Nếu bạn thích ngọt, có thể cho mật ong thay cho đường. Và lưu ý không nên cho thêm bất kỳ chất thứ gì vào trà nữa.

Không nên uống trà vào lúc đang đói vì điều này rất dễ khiến bạn bị say, gây nôn mửa hoặc nhức đầu vô cùng khó chịu. Bởi thành phần kích thích trong trà xanh rất mạnh.

Cách trồng trà xanh đơn giản tại nhà

Cách làm đẹp cơ thể từ trà xanh

Trà xanh là nguyên liệu từ lâu đã được sử dụng như một thứ làm đẹp truyền thống của nhiều phụ nữ Á châu. Và thậm chí, có rất nhiều các thương hiệu mỹ phẩm nổi tiếng Châu Âu cũng đã nhờ khoa học đưa tinh chất trà xanh vào những sản phẩm của mình để tăng khả năng kháng khuẩn, trị mụn và chống lão hóa da.

1. Giảm cân, duy trì tuổi trẻ

Lợi ích giảm cân của trà xanh sẽ được phát huy tối đa khi pha nóng và dùng luôn. Bằng cách này, các chất chống oxy hóa sẽ nhanh hấp thụ vào cơ thể giúp lọc mỡ, giảm cân và chống lại sự lão hóa mãnh liệt. Qua đó giúp duy trì tuổi thanh xuân mãnh liệt cho bạn.

Lưu ý là bạn không nên đun trà xanh trên lửa cho sôi lên. Trà xanh sẽ giữ được nhiều tinh chất tốt và dược tính mạnh nhất khi được pha trong nước vừa sôi tới.

2. Trị mụn với trà xanh

Nước trà xanh có khả năng kháng khuẩn (đã nhắc ở trên), giúp loại bỏ bã nhờn và các chất bụi bẩn bám vào da làm tắc lỗ chân lông – nguyên nhân gây nên vô số các loại mụn trứng cá. Vì vậy, sử dụng nước trà xanh để rửa mặt là điều không tồi sẽ giúp bạn có được làn da trắng sáng và giảm mụn trứng cá cực kì hiệu quả. Tuy nhiên, cũng do tính chất tẩy khá mạnh nên nếu sử dụng nhiều sẽ khiến da bị khô, nên 1 – 2 lần/tuần là hợp lý nhất

3. Chống lão hóa da

Các chất chống oxy hóa có trong trà xanh được khoa học chứng minh là có thể ngăn ngừa các nguy cơ lão hóa đến từ bên trong lẫn bên ngoài. Điều này có nghĩa là trà xanh góp phần giúp bạn nhanh lấy lại vẻ trẻ trung vốn có của làn da bằng cách tăng độ đàn hồi và giảm nếp nhăn hiệu quả. Chỉ cần pha một chút trà xanh đặc cùng mật ong theo tỉ lệ 2:1, rồi thoa đều lên mặt. Giữ như vậy trong 15 phút rồi rửa lại bằng nước mát. Cứ 2 lần/tuần là sẽ nhanh chóng thấy tác dụng nhanh đến bất ngờ của lá trà xanh.

4. Tẩy da chết với trà xanh

Trà xanh giúp rửa đi những vết bẩn và làm sạch tận gốc lỗ chân lông của bạn. Do đó để bớt đi nỗi sầu lo vì các loại mụn, đặc biệt là mụn viêm và mụn ẩn được sinh ra do lỗ chân lông phải ngậm quá nhiều tế bào chết, dầu nhờn, bụi bẩn thì hãy thử qua em nó ngay đi.

Cách làm hỗn hợp tẩy da chết rất khá đơn giản và rẻ tiền. Trước tiên hãy xay nát lá trà xanh với một lượng mật ong vừa đủ để trét lên mặt một lớp dày. Sau đó cho thêm đường nâu vào. Thoa hỗn hợp lên mặt liên tục trong 15 phút. Sau đó dùng đầu ngón tay xoa theo vòng tròn để nhẹ nhàng lấy đi lớp da chết cứng đầu. Làm như vậy trong khoảng 4 phút thì bạn rửa mặt với nước ấm.

5. Làm kem chống nắng

Rất đơn giản, lấy ít nước trà xanh đặc. Tiến hành dùng tay vỗ nhẹ lên da trước khi ra nắng từ 15 – 20 phút. Nước trà xanh sẽ dần thẩm thấu dần vào da và hoạt động thay tác dụng của kem chống nắng khi tạo 1 lớp bảo vệ mỏng nhẹ ngay bên ngoài. Kiên trì làm như vậy mỗi ngày, hiệu quả sẽ vô cùng rõ rệt.

6. Xóa quầng thâm mắt

Cũng đơn giản thôi: Hãy dùng 2 miếng bông tẩy trang thấm vào nước trà xanh đặc nguội rồi cho vào ngăn mát tủ lạnh khoảng 15 phút. Lấy ra đắp ngay lên mắt và chờ dưỡng chất thẩm thấu trong 10 phút.

7. Xông hơi bằng trà xanh

Với cách làm theo kiểu xông hơi da mặt bằng trà xanh. Bạn có thể cung cấp liên tục được độ ẩm đều cho da, giải tỏa các thớ cơ cứng. Giúp ngăn chặn hình thành nếp nhăn, thải độc tố và chất bẩn ra khỏi da.

Cách làm như sau: Chuẩn bị nước xông cho da, bạn cần 1/8 cốc trà xanh, 1/4 quả chanh thái nhỏ cả vỏ, 2 thìa lá bạc hà xay nhuyễn. Nấu sôi hỗn hợp trên rồi trong lúc nước còn bốc hơi. Sau đó bạn lấy một chiếc chăn trùm kín lên đầu để xông hơi hoặc chỉ đơn giản hơn là ghé sát mặt vào bát nước xông hơi. Làm như thế trong khoảng 10 phút.