Cây giống thanh táo (tần cửu)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 26/3/2025;

Thanh táo hay thuốc trặc, tần cửu, tên tiếng Anh là willow-leaved justicia (danh pháp khoa học là Justicia gendarussa Burm.f.) là một loài thực vật có hoa trong họ Ô rô Acanthaceae. Loài cây này có 2 dạng hoa, bao gồm hoa trắng và hoa tím.

Mô tả cây thanh táo

Cây tần cửu (thanh táo) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Cây tần cửu hay thanh táo là một cây nhỏ cao chừng 1,5m, cành có màu tím sẫm hay xanh lục, nhẵn, giữa chỗ lá mọc đối có một dòng lông. Lá mọc đối, mang cuống ngắn, phiếu là hình mác thuôn, dài 4 – 14cm, rộng 1 – 2cm, mép nguyên. Lá thường bị loài nấm Puccinia thwaitesii gây hại. Mặt lá nhẵn có gân xanh hay màu tím tùy theo cây. Hoa màu trắng hay hơi điểm hồng, có những đốm tía, mọc thành bông ở đầu cành hay kẽ lá phía ngọn. Quả nang dài 12mm, trong chứa 4 hạt. Mùa hoa quả vào mùa hạ.

Cây thanh táo – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Cây nhỏ, cao 1 – 1,5 m. Cành nhẵn, màu lục hoặc tím sẫm, hơi phình ở những mấu. Lá mọc đối, hình mác hẹp, dài 4 – 20 cm, rộng 0,6 – 8 cm, gốc thuôn, đầu nhọn, mép nguyên, gân lá đôi khi màu tía, hai mặt nhẵn thường bị nấm gây hại thành những khoanh tròn màu vàng hoặc nâu đen; cuống ngắn.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành bông hẹp; lá bắc hình chỉ; hoa màu trắng, có đốm tía; đài 5 răng nhọn, hàn liền ở gốc; tràng có ống ngắn, chia 2 môi, môi trên nhọn, môi dưới xẻ 3 thùy nông, nhị 2, đính ở họng tràng, bao phấn 2 ô, ô dưới có cưa. Quả nang nhẵn, hình dinh. Mùa hoa quả: tháng 2 – 6.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây thanh táo được trồng làm cảnh ở rất nhiều vườn hoa ở các tỉnh nước ta. Còn thấy mọc ở Trung Quốc (Quảng Đông, Đài Loan, Đông Bắc), Ấn Độ, Triều Tiên, Indonesia.

Người ta dùng vỏ thân hay vỏ rễ, rễ, lá hoặc tươi hoặc khô. Rễ thường được dùng với tên tần giao hay tần cửu, tần cừu. Thu hoạch quanh năm, tốt nhất vào các tháng 7 – 8.

3. Thành phần hóa học

Cây chứa một hợp chất alkaloid được gọi là justicidin và một lượng rất nhỏ tinh dầu.

4. Tác dụng kháng HIV

Việc phân tách các chiết xuất từ ​​thân và rễ của Justicia gendarussa theo các xét nghiệm sinh học đã phân lập được một glycoside arylnaphthalene lignan (ANL) kháng HIV là patentiflorin A. Đánh giá hợp chất này đối với cả các phân lập M- và T-tropic HIV-1 cho thấy nó có tác dụng ức chế cao hơn đáng kể so với thuốc chống HIV được sử dụng trên lâm sàng là AZT (azidothymidine) (Hong-Jie Zhang et al; 2017).

5. Cách trồng thanh táo

Cây thanh táo – Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập II – Đỗ Huy Bích cùng các tác giả khác (đã sửa chính tả):

Thanh táo không kén đất, thích nghi rộng, được trồng khắp nơi để làm cảnh, làm thuốc. Cây được nhân giống bằng giâm cành. Vào mùa xuân, chọn cành bánh tẻ, cành non, chặt ra từng đoạn 20 – 30 cm làm giống.

Đất trồng thanh tao cần rạch hàng hay đào hố nơi định trồng, sau đó đặt hom giống. Có thể đặt nghiêng (đối với hom giống là cành) và đặt thẳng đứng (hom giống là phần ngọn). Đặt xong, lấp đất, giận thật chặt, tưới ẩm. Thỉnh thoảng làm cỏ, xới xáo, tưới thêm ít nước phân chuồng, nước giải pha loãng. Nếu trồng làm đường viền, chậu cảnh, cần cắt tỉa tạo dáng. Cây xanh tốt quanh năm, ít bị sâu bệnh.

Công dụng của thanh táo

Thanh láo có vị hơi chua, đắng, tính mát, vào hai kinh can và thận, có tác dụng khu phong, trừ thấp, tán ứ, tiêu sưng, giảm đau.

Vỏ rễ và vỏ thân thanh táo được dùng làm thuốc chữa đau xương, đau khớp, chân tay tê bại, các vết sưng dâu, vàng da, ho, sốt, mụn nhọt, rôm sảy. Ngày 6 – 12g, có thể đến 20g, dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu uống.

Dùng ngoài, lá thanh táo giã đắp hoặc nấu nước tắm rửa với liều lượng không hạn chế. Cả cây thanh táo phơi khô, tán bột, có tác dụng trừ sâu, mọt.

Chú ý: Uống thành táo tươi thường bị nôn, cần thận trọng. Trong y học Trung Quốc, rễ thanh táo sắc và hãm là thuốc lợi tiểu, hạ nhiệt và giảm đau, chữa lao phổi, thấp khớp, đái khó, mụn nhọt, tiêu chảy. Lá trị sốt, đau lưng, vô kinh, sưng tấy, ho, eczema, đau nửa đầu. Trong y học dân gian Ấn Độ, thành táo được coi là có tác dụng hạ sốt, gây nôn, điều kinh, làm ra mồ hôi, điều trị vô kinh và rối loạn chức năng dạ dày. Lá còn được dùng làm thuốc chống sốt rét chu kỳ, hồi phục chức năng và diệt sâu bọ. Lá tươi giã đắp chữa tê phù và thấp khớp. Lá và mầm non làm ra mồ hôi, và nước hãm lá chữa nhức đầu, liệt nửa người và mặt. Dịch ép lá có tác dụng cầm máu bên trong cơ thể, dùng nhỏ tai trị đau tai, và nhỏ mũi trị đau nửa đầu, cũng dùng chữa cơn đau bụng ở trẻ em. Rễ trị thấp khớp, tiểu tiện khó, sốt, mụn nhọt, vàng da và tiêu chảy. Vỏ cây là thuốc gây nôn.

Ở Philippines, cao lá hoặc mầm non thanh táo được dùng làm thuốc gây nôn, trị ho và hen, lá tươi dùng tại chỗ chữa phù trong bệnh tê phù và thấp khớp, lá nấu nước tắm cho phụ nữ sau khi đẻ. Ở Malaysia, lá đắp chữa nhức đầu, và nấu nước tắm, rửa sau khi đẻ, rễ chữa ho. Lá còn có trong các chế phẩm trị lậu, vô kinh và sốt rét. Ở Indonesia, lá trị nhức đầu, thấp khớp và các chứng dau. Ở Thái Lan, rễ trị tiểu tiện khó, tiêu chảy và rắn cắn; vỏ cây trị sốt, ho, ly amip, vết thương và dị ứng.

Bài thuốc có thanh táo:

Chữa ho, sốt, mồ hôi trộm: Rễ thanh táo, miết giáp, địa cốt bì, sài hồ, mỗi vị 10g,  đương quy, tri mẫu, mỗi vi 5g, thanh cao, ô mai, mỗi vị 4g. Sắc uống trong ngày.

Chữa phong thấp, chân tay tê bại: Rễ thanh táo, dây chiều, rễ hoàng lực, rễ gai tầm xoọng mỗi vị 20g, củ cốt khí, rễ thiên niên kiện, mỗi vị 10g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa vết lở, vết thương chảy máu, nhọt lở thối loét, khó liền miệng: Lá thanh táo, lá mỏ quạ, lượng bằng nhau, rửa với nước muối, giã nhỏ, đắp rịt. Thay thuốc hàng ngày. Kết hợp uống nước sắc bạch chỉ nam, kim ngân hoa, bồ công anh, mỗi vị một nắm và ăn rau muống hàng ngày.

Chữa bong gân, sai khớp:

• Thanh táo 20g, lá diễn tươi 50g; cốt toái bổ, xuyên tiêu, trạch lan, mỗi vị 20g. Sắc uống, lúc còn ấm, ngày một thang.
• Lá thanh táo, lá ngải cứu, lá diễn dùng tươi, lượng bằng nhau. Giã nhỏ đắp ngày 2 lần.

Mua cây thanh táo ở đâu uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây thanh táo phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước hoặc đặt cọc trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 50k một lần ship.

Tài liệu tham khảo

• Cây tần cửu (thanh táo) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi.
• Hong-Jie Zhang et al. (2017). “Potent inhibitor of drug-resistant HIV-1 strains identified from the medicinal plant Justicia gendarussa“. Journal of Natural Products. 80(6):1798 – 1807.