Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 21/3/2025;
Bụp giấm hay đay Nhật, lạc thần hoa, bụp, bụt giấm, quế mầu, tên tiếng Anh là roselle (danh pháp khoa học là Hibiscus sabdariffa L.) là loài thực vật thuộc họ Cẩm quỳ Malvaceae có nguồn gốc ở Tây Phi.
Mô tả cây bụp giấm (atisô đỏ)
Cây sống khoảng một năm, cao từ 1,5 – 2m, phân nhánh gần gốc, màu sắc tím nhạt. Lá hình trứng, nguyên, mép lá có răng. Hoa đơn độc, mọc ở nách, gần như không có cuống. Tràng hoa màu vàng hồng hay tía, có khi trắng. Quả nang hình trứng, có lông thô mang đài màu đỏ sáng tồn tại bao quanh quả. Cây ra hoa từ tháng 7 đến tháng 10.
Thông tin thêm
1. Một số tên gọi khác theo quốc gia và vùng địa lý
Ta có một số tên gọi ở nhiều khu vực thuộc châu Á như:
- Tiếng Ả Rập: كركديه
- Tiếng Myanmar: ချဉ်ပေါင်
- Tiếng Trung: 洛神花
- Tiếng Thái: กระเจี๊ยบ
- Tiếng Lào: ສົ້ມພໍດີ
- Tiếng Khmer: ស្លឹកជូរ, សណ្តាន់ទេស, ម្ជូរបារាំង hoặc ម្ជូរព្រឹក
- …
Một số tên gọi ở khu vực Nam Á:
- Trong tiếng Bengal, cây được gọi là chukur / chukai ( চুকুর / চুকাই) hay amlamadhur (অম্লমধুর). Người Marma sống ở vùng núi Chittagong thì gọi nó là ya pung.
- Ở vùng Đông Bắc Ấn Độ và các khu vực lân cận, cây được gọi là tengamora (টেঙামৰা) bởi nhiều nhóm dân tộc bản địa ở Assam; hoilfa (হইলফা) trong tiếng Sylhet; belchanda (बेलचण्डा) trong tiếng Nepal …
2. Thành phần hóa học
Jing Zhen cùng cộng sự (2016) đã phân lập được 10 polyphenol bao gồm neochlorogenic acid, chlorogenic acid, cryptochlorogenic acid, quercetin, kaempferol và các glycoside của chúng cùng với một hợp chất khác là 5-(hydroxymethyl)furfural (HMF) từ lá cây Hibiscus sabdariffa thông qua một kỹ thuật tiên tiến gọi là sắc ký lỏng khối phổ (liquid chromatography-mass spectrometry) (Jing Zhen et al.; 2016).
Hạt bụp giấm là một nguồn giàu các chất chống oxy hóa tan trong chất béo, đặc biệt là γ-tocopherol (Mohamed R et al.; 2007).
Claudia Grajeda-Iglesias cùng cộng sự (2016) đã phân lập được hai hợp chất anthocyanin chính là delphinidin-3-O-sambubioside (Dp-samb) và cyanidin-3-O-sambubioside (Cy-samb) từ hoa bụp giấm Hibiscus sabdariffa (Claudia Grajeda-Iglesias et al.; 2016).





Công dụng của bụp giấm
Cây được sử dụng phần đài quả và lá làm rau chua sử dụng thay cho giấm chua. Cây có đặc tính không kén đất, ưa đất đồi núi, khí hậu nóng ẩm. Đài hoa Bụp giấm có tác dụng chống co thắt cơ trơn, làm thư giãn cơ trơn tử cung, làm hạ huyết áp và có tính kháng sinh, trị ho, viêm họng. Dầu ép từ hạt bụp giấm và chất không xà phòng hoá có tác dụng kháng sinh trên một số chủng vi khuẩn như Escherichia coli, Salmonella typhi, Bacillus subtilis, Coryne bacterium pyogenes, Staphylococcus aureus, … và có tác dụng kháng nấm trên một vài loài nấm: Aspergillus, Trychophyton, Cryptococcus, … Thân cây cho sợi sử dụng được.
Bụp giấm được nhập trồng nhiều nơi ở Việt Nam và trên thế giới. Cây trồng lấy sợi, làm rau ăn, làm thuốc, màu thực phẩm, … Cũng có thể dùng đài nấu canh chua thay giấm (nên gọi là bụp giấm). Cách dùng quen thuộc nhất với chúng ta hiện nay là dùng phần đài để làm siro, có vị chua đặc trưng và màu đỏ rất đẹp (do có hàm lượng vitamin C và anthocyanin cao).




Nhầm lẫn giữa atisô và bụp giấm
Tên gọi “atisô” cho cây bụp giấm không biết xuất phát từ đâu và với mục đích gì nhưng đã rộ lên cách đây khoảng vài năm. Một số website còn cố tình (hay do thiếu hiểu biết) lập lờ khái niệm giữa 2 cây. Ảnh thì cây bụp giấm, mà thông tin về công dụng lại của cây atiso (Artichoke – Cynara scolymus, một cây do người Pháp trồng tại Đà Lạt, hiện cũng trồng ở Sapa, Tam Đảo – dùng làm thuốc “bổ gan”).
Thậm chí hàng loạt trang báo lớn của Việt Nam cũng đăng tải sai hoàn toàn về thông tin của bụp giấm và atiso như Zing New, Dân Trí, Tuổi Trẻ, … gây sự nhầm lẫn lớn giữa 2 cây atiso và bụp giấm.
Hướng dẫn trồng cây bụp giấm
1. Chọn đất trồng
Giâm bụt giấm (tức bụp giấm) có thể sinh trưởng, phát triển tốt ở các vùng đất đồi gò khô cằn, đất nông nghiệp xấu, tận dụng. Phù hợp đất cát pha đến thịt nhẹ, không bị úng ngập, cản gió. Trồng xen kẽ làm cây che bóng thời gian đầu cho một số cây khác như: chè, cây ăn quả.
2. Làm đất
Nếu trồng thuần loại cần tiến hành phát dọn rồi cày, cuốc theo rạch hoặc cuốc hốc làm đất tơi nhỏ để gieo hạt.
Trồng xen: Cày, cuốc theo rạch hoặc cuốc hốc xen giữa các hàng chè, cây ăn quả theo cự ly 1m x 1m hoặc 0,8 x 1,2m.
Trồng xen để tận dụng đất, kết hợp chăm sóc, thu hoạch có hiệu quả cao hơn trồng thuần loại.
Cần làm đất trước mùa gieo hạt (trước tháng 5, 6).
3. Gieo hạt
Hạt giâm bụt giấm nhập vào nước ta không thuần chủng, lẫn nhiều giống, có năng suất quả khác nhau và lượng chất màu khác nhau, nên cần chọn loại hạt già, to, chắc có màu sẫm (loại bỏ hạt nhỏ, lép có màu nhạt).
Gieo thẳng mỗi hốc 2 – 3 hạt (mỗi hạt cách nhau 3 – 5cm). Khi cây con mọc cao 20cm, tỉa bớt cây xấu, chỉ để lại một cây tốt (để lại cây có lá xẻ thuỳ nhiều năng suất cao hơn) phủ đất tơi dày 3cm.
Trước khi gieo nếu thời tiết và đất khô có thể ngâm nước để trưng hạt, giúp nảy mầm tốt.
Thời vụ gieo: từ đầu tháng 5 đến tháng 6 (vài tuần trước mùa mưa). Với các tỉnh Nam Trung bộ gieo muộn tốt hơn, vì không có mưa phùn lúc thu hoạch nên có thể gieo 2 vụ/năm.
4. Chăm sóc
Tùy theo tình hình cỏ dại, cây xâm lấn mà tiến hành vun xới từ 2 – 3 lần tới khi thu hoạch, kết hợp chăm sóc với cây trồng xen.
Địa chỉ bán cây bụp giấm tại Hà Nội uy tín, chất lượng ?
Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.
- Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây bụp giấm phù hợp.
- Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
- Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
- Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước hoặc đặt cọc trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 50k một lần ship.
Tài liệu tham khảo
- Hibiscus sabdariffa – Wikipedia tiếng Anh.
- Jing Zhen et al. (2016). “Phytochemistry, antioxidant capacity, total phenolic content and anti-inflammatory activity of Hibiscus sabdariffa leaves”. Food Chemistry. 190: 673-680.
- Mohamed R et al. (2007). “Roselle (Hibiscus sabdariffa) seed oil is a rich source of gamma-tocopherol”. J Food Sci. 72(3): S207-11.
- Claudia Grajeda-Iglesias et al. (2016). “Isolation and characterization of anthocyanins from Hibiscus sabdariffa flowers”. Journal of Natural Products. 79(7):1709-18.