Cây giống bụp giấm (Atiso đỏ)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 21/3/2025;

Bụp giấm hay còn gọi đay Nhật, lạc thần hoa, bụp, bụt giấm, quế mầu, tên tiếng Anh là roselle (danh pháp khoa học là Hibiscus sabdariffa L.) là loài thuộc họ Cẩm quỳ (Malvaceae) có nguồn gốc ở Tây Phi.

Một số tên gọi khác theo quốc gia và vùng địa lý:

• Tiếng Ả Rập: كركديه
• Tiếng Myanmar: ချဉ်ပေါင်
• Tiếng Trung: 洛神花
• Tiếng Thái: กระเจี๊ยบ
• Tiếng Lào:  ສົ້ມພໍດີ
• Tiếng Khmer: ស្លឹក​ជូរ, សណ្តាន់​ទេស, ម្ជូរ​បារាំង hoặc ម្ជូរ​ព្រឹក
• tiếng Bengal: চুকুর/চুকাই, অম্লমধুর
• …

Mô tả cây bụp giấm (atisô đỏ)

Cây sống khoảng một năm, cao từ 1,5 – 2m, phân nhánh gần gốc, màu sắc tím nhạt. Lá hình trứng, nguyên, mép lá có răng. Hoa đơn độc, mọc ở nách, gần như không có cuống. Tràng hoa màu vàng hồng hay tía, có khi trắng. Quả nang hình trứng, có lông thô mang đài màu đỏ sáng tồn tại bao quanh quả. Cây ra hoa từ tháng 7 đến tháng 10.

Thành phần hóa học

Theo Jing Zhen cùng cộng sự, 10 polyphenol bao gồm axit neochlorogenic, axit chlorogenic, axit cryptochlorogenic, quercetin, kaempferol và các glycoside của chúng đã được xác định cùng với 5-(hydroxymethyl)furfural (HMF) (Food Chemistry; Vol. 190, 2016, p. 673-680). Hoa của cây này rất giàu anthocyanin, cũng như axit protocatechuic. Đài hoa khô có chứa flavonoid gossypetin, hibiscetine và sabdaretine.

Công dụng của bụp giấm

Cây được sử dụng phần đài quả và lá làm rau chua sử dụng thay cho giấm chua. Cây có đặc tính không kén đất, ưa đất đồi núi, khí hậu nóng ẩm. Đài hoa Bụp giấm có tác dụng chống co thắt cơ trơn, làm thư giãn cơ trơn tử cung, làm hạ huyết áp và có tính kháng sinh, trị ho, viêm họng. Dầu ép từ hạt bụp giấm và chất không xà phòng hoá có tác dụng kháng sinh trên một số chủng vi khuẩn như Escherichia coli, Salmonella typhi, Bacillus subtilis, Coryne bacterium pyogenes, Staphylococcus aureus, … và có tác dụng kháng nấm trên một vài loài nấm: Aspergillus, Trychophyton, Cryptococcus, … Thân cây cho sợi sử dụng được.

Bụp giấm được nhập trồng nhiều nơi ở Việt Nam và trên thế giới. Cây trồng lấy sợi, làm rau ăn, làm thuốc, màu thực phẩm, … Cũng có thể dùng đài nấu canh chua thay giấm (nên gọi Bụp giấm). Cách dùng quen thuộc nhất với chúng ta hiện nay là dùng phần đài để làm Siro, có vị chua đặc trưng và màu đỏ rất đẹp (do có hàm lượng Vitamin C và Anthocyanin cao).

Nhầm lẫn giữa Atisô và bụp giấm

Tên gọi “Atisô” cho cây Bụp giấm không biết xuất phát từ đâu? và với mục đích gì? Nhưng rộ lên cách đây khoảng vài năm. Một số trang web còn cố tình (hay do thiếu hiểu biết) lập lờ khái niệm giữa 2 cây. Ảnh thì cây Bụp giấm, mà thông tin về công dụng lại của cây Atiso (Artichoke – Cynara scolymus: Cây do người Pháp trồng tại Đà Lạt, hiện cũng trồng ở Sapa, Tam Đảo – dùng làm thuốc “bổ gan”).

Thậm chí hàng loạt trang báo lớn của Việt Nam cũng đăng tải sai hoàn toàn về thông tin của Bụp giấm và Atiso như Zing New, Dân Trí, Tuổi Trẻ, … gây sự nhầm lẫn lớn giữa 2 cây Atiso và bụp giấm.

Hướng dẫn trồng cây bụp giấm

1. Chọn đất trồng

Giâm bụt giấm (tức bụp giấm) có thể sinh trưởng, phát triển tốt ở các vùng đất đồi gò khô cằn, đất nông nghiệp xấu, tận dụng. Phù hợp đất cát pha đến thịt nhẹ, không bị úng ngập, cản gió. Trồng xen kẽ làm cây che bóng thời gian đầu cho một số cây khác như: chè, cây ăn quả.

2. Làm đất

Nếu trồng thuần loại cần tiến hành phát dọn rồi cày, cuốc theo rạch hoặc cuốc hốc làm đất tơi nhỏ để gieo hạt.

Trồng xen: Cày, cuốc theo rạch hoặc cuốc hốc xen giữa các hàng chè, cây ăn quả theo cự ly 1m x 1m hoặc 0,8 x 1,2m.

Trồng xen để tận dụng đất, kết hợp chăm sóc, thu hoạch có hiệu quả cao hơn trồng thuần loại.

Cần làm đất trước mùa gieo hạt (trước tháng 5, 6).

3. Gieo hạt

Hạt giâm bụt giấm nhập vào nước ta không thuần chủng, lẫn nhiều giống, có năng suất quả khác nhau và lượng chất màu khác nhau, nên cần chọn loại hạt già, to, chắc có màu sẫm (loại bỏ hạt nhỏ, lép có màu nhạt).

Gieo thẳng mỗi hốc 2 – 3 hạt (mỗi hạt cách nhau 3 – 5cm). Khi cây con mọc cao 20cm, tỉa bớt cây xấu, chỉ để lại một cây tốt (để lại cây có lá xẻ thuỳ nhiều năng suất cao hơn) phủ đất tơi dày 3cm.

Trước khi gieo nếu thời tiết và đất khô có thể ngâm nước để trưng hạt, giúp nảy mầm tốt.

Thời vụ gieo: từ đầu tháng 5 đến tháng 6 (vài tuần trước mùa mưa). Với các tỉnh Nam Trung bộ gieo muộn tốt hơn, vì không có mưa phùn lúc thu hoạch nên có thể gieo 2 vụ/năm.

4. Chăm sóc

Tùy theo tình hình cỏ dại, cây xâm lấn mà tiến hành vun xới từ 2 – 3 lần tới khi thu hoạch, kết hợp chăm sóc với cây trồng xen.

Địa chỉ bán cây bụp giấm tại Hà Nội uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, Long Biên. Đối diện với Tổng công ty may 10, Hà Nội.