Bầu giống hoa dành dành (bạch thiên hương)

Sửa chính tả và điều chỉnh lại nội dung: 26/3/2025;

Dành dành hay chi tử, thủy hoàng chi, bạch thiên hương, mác làng cương (Tày) … tên tiếng Anh là gardenia, cape jasmine (danh pháp khoa học là Gardenia jasminoides J.Ellis) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Thiến thảo Rubiaceae. Cây ra hoa vào khoảng tháng 3 – 5, cho quả vào khoảng tháng 6 – 10. Cây mọc hoang ở những nơi gần nước. Còn được trồng làm cảnh.

Chi tử (Fructus Gardeniae) là quả dành dành chín phơi hay sấy khô. Chi là chén đựng rượu, tử là quả hay hạt, vì quả dành dành giống cái chén uống rượu ngày xưa.

Chú ý: Hoa dành dành không phải hoa nhài.

Dành dành là một loại cây nhỏ, cao chừng 1 – 2m thường xanh tốt quanh năm, thân thẳng nhắn. Lá mọc đối, có lá kèm to, mặt trên màu sẫm, bóng. Hoa mọc đơn độc, cánh hoa màu trắng, không cuống, có mùi thơm. Nở vào mùa hè. Quả hình chén với 6 – 9 góc, có 2 – 5 ngăn, khi chín có màu vàng đỏ, chứa rất nhiều hạt, mùi thơm vị đắng. Loài dành dành núi (sơn chi tử) (Gardenia stenophyllus Merr.) có dáng nhỏ hơn, cũng được dùng.

Thông tin thêm

1. Phân bố, thu hái và chế biến

Dành dành mọc hoang và được trồng tại nhiều vùng ở miền Bắc nước ta. Tại miền núi, dành dành thường thấy mọc hoang ở ven suối. Tại đồng bằng, nhân dân thường trồng làm cảnh và lấy quả làm thuốc hay để nhuộm bánh trái thành màu vàng (bánh xu xê, thạch). Dành dành còn thấy mọc ở Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản.

Vào tháng 8 – 11, quả chín, hái về ngắt bỏ cuống, để trong 5 phút rồi phơi hay sấy khô. Quả dành dành rất hút ẩm, cho nên thường xuyên kiểm tra, thấy ẩm phải phơi hay sấy khô lại tránh ẩm mốc.

Khi dùng có thể dùng sống (không chế biến gì thêm cả), có thể sao cho hơi sẫm màu hoặc có thể sao cháy đen nhưng chưa thành tro (tồn tính). Trong đông y cho rằng để sống có tác dụng thanh nhiệt (chữa sốt), sao vàng để tả hỏa (nóng trong người), sao đen để cầm máu.

2. Thành phần hóa học

Dành dành – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Trong dành dành có một glucoside màu vàng gọi là gardenin. Khi thủy phân, cho phần không đường gọi là gardenidin tương tự với chất α-crocetin C₂₀H₂₄O₄, hoạt chất của vị hồng hoa. Ngoài ra, trong dành dành còn có tanin, tinh dầu, chất pectin, α-crocetin là một sắc tố màu vàng, độ chảy 273^oC, không tan trong phần lớn dung môi hữu cơ, tác dụng với natri, canxi và amoniac cho muối có tinh thể.

Trong dành dành có chứa 10 đến 20% mannitol.

3. Tác dụng dược lý

Dành dành – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi (đã sửa chính tả):

Đối với lượng sắc tố mật. Năm 1951, Lý Hy Thần (Trung Hoa tân y học báo, 2 (9): 660-669) báo cáo, nếu buộc chặt ống mật của thỏ rồi cho thỏ uống cao nước dành dành, thì lượng sắc tố mật trong máu sẽ giảm xuống. Lượng cao dành dành càng tăng thì lượng sắc tố mật trong máu càng giảm nhiều.

Nếu cho uống dành dành liên tục với liều cao vừa đúng rồi mới thắt chặt ống mật thì sẽ cho kết quả rõ rệt hơn.

Cao rượu dành dành cũng cho kết quả tương tự nhưng so với cao nước thì hơi kém hơn.

Đối với lượng phân tiết nước mật của thỏ, nước dành dành cũng có tác dụng như cao rượu.

Năm 1954 (Nhật Bản dược lý học tạp chí, 5 (1): 25-26) một tác giả Nhật Bản nghiên cứu tác dụng muối natri trong dành dành trên chuột bạch nhỏ và thỏ đã chứng minh những chất này có tác dụng làm tăng lượng mật phần tiết và ức chế sắc tố mật xuất hiện trong máu. 

Tác dụng không sinh. Một số tác giả khác (Trung Hoa y học tạp chí 1952, 38, 4 và Trung Hoa bì phu khoa tạp chí 1957, 4) có nghiên cứu và thấy nước sắc chi tử có tác dụng khác sinh đối với một số vi trùng.

Dành dành là một vị thuốc được dùng từ lâu trong đông y. Theo các tài liệu cổ, quả dành dành có vị đắng, tính hàn, vào 3 kinh tâm, phế và tam tiêu có tác dụng làm thanh nhiệt (chỉ sốt), tả hỏa, lợi tiểu, cầm máu, dùng trong bệnh sốt, người bồn chồn, khó ngủ, miệng khát, họng đau, mắt đỏ, da vàng, tiểu tiện khó khăn, thổ huyết, máu cam, lỵ ra máu tiểu tiện ra máu.

Ngày dùng 6 đến 12g dưới dạng thuốc sắc. Còn dùng làm thuốc đắp lên những nơi sưng đau do đòn, do bị tổn thương; giã nát, thêm nước rồi đắp lên nơi sưng đau.

Lá dành dành được nhân dân ta hay dùng giã nát đắp lên mắt đỏ đau.

Màu vàng của dành dành không độc, nhà dân ta vẫn dùng nhuộm thức ăn như bánh xu xê, thạch.

Đơn thuốc có dành dành:

• Siro nhân trần: Nhân trần 24g, chi tử 12 nước 600ml, sắc còn 100ml, thêm đường và cho đủ thành xirô. Chia 3 lần uống trong ngày chữa vàng da, vàng mắt, viêm gan.
• Chi tử hoàng nghiệt bì thang (đơn thuốc kinh nghiệm của Trương Trọng Cảnh): Chi từ 5g, hoàng nghiệt (tên khác của hoàng bá) 5g, cam thảo 2g, nước 600ml. đun sôi trong nửa giờ, chia 2 hay 3 lần uống trong ngày chữa người bị vàng da, vàng mắt, sốt, tâm phiền muộn.
• Chữa bỏng do nước: Chi tử đốt thành than hòa với lòng trắng trứng gà bôi lên nơi bỏng.
• Chữa trẻ con sốt nóng điên cuồng ăn không được: Chi từ 7 quả, đậu sị 20g, thêm 400ml nước sắc còn 200ml, chia 3 – 4 lần uống trong ngày.
• Đổ máu cam: Chi tử đốt ra than, thổi vào mũi.

Mua cây hoa dành dành ở đâu uy tín ?

Địa chỉ: Ngách 68/45, ngõ 68, đường Nguyễn Văn Linh, phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

• Quý khách xin vui lòng liên hệ với Cây cảnh Hải Đăng để được các chuyên viên của chúng tôi tư vấn lựa chọn sản phẩm cây dành dành phù hợp.
• Chúng tôi sẽ chụp ảnh sản phẩm cho quý khách nếu có yêu cầu.
• Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ hàng hóa đảm bảo chất lượng và đúng quy cách trước khi giao.
• Quý khách ở xa vui lòng tiến hành chuyển khoản trước hoặc đặt cọc trước. Nếu quý khách ở nội thành có thể áp dụng ship nhanh với chi phí 50k một lần ship.