Cây hoa xác thối “xấu xí” hội ngộ bạn đọc. Tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây.
Lần cập nhật nội dung gần nhất: 29/12/2020.
Cuộc bầu chọn những Loài cây xấu nhất thế giới của hiệp hội làm vườn Telegraph diễn ra từ ngày 13/6. Kết quả được công bố vào ngày 10/7, thật bất ngờ khi ngôi vị cao nhất dành cho loài hoa xác thối Amorphophallus titanum (Becc.) Becc.
Mặc dù trở thành biểu tượng của sự xấu xí nhưng hoa xác thối vẫn lọt vào danh sách những loài hoa được nhiều người yêu mến nhất; họ ngưỡng mộ hình dáng to lớn kỳ lạ của loài hoa này. Một người nhận xét: “Hoa xác thối là loài cây rất thú vị; không phải xấu toàn bộ mà chỉ vì nó có mùi hôi thối; lần đầu tiên nhìn thấy bông hoa này ở vườn Marie Selby tại Sarasota, Mỹ, vài năm trước, tôi đã rất ấn tượng”.
Tên thường gọi | Hoa xác thối |
Tên gọi khác trong Tiếng Việt | Đang tìm hiểu |
Tên Tiếng Anh | Titan arum ( chân bê khổng lồ ) |
Tên gọi khác tại một số quốc gia, lãnh thổ, khu vực, dân tộc, bộ lạc, … | |
العربية ( tiếng Ả Rập ): زهرة الجثة български ( tiếng Bungaria ): Титаничен аморфофалус català ( tiếng Catalunya ): Amorfofal·lus titànic čeština ( tiếng Séc ): zmijovec titánský dansk ( tiếng Đan Mạch ): Titan arum Deutsch ( tiếng Đức ): Titanenwurz Esperanto ( Quốc tế ngữ ): Kadavrofloro فارسی ( tiếng Ba Tư ): گل بدبو suomi ( tiếng Phần Lan ): Jättipökkövehka français ( tiếng Pháp ): Arum titan עברית ( tiếng Hebrew ): לוף ענק magyar ( tiếng Hungary ): Titánbuzogány Bahasa Indonesia ( tiếng Indonesia ): Bunga bangkai raksasa 日本語 ( tiếng Nhật ): ショクダイオオコンニャク Basa Jawa ( tiếng Java ): Kembang bangah 한국어 ( tiếng Hàn ): 아모르포팔루스 티타눔 lietuvių kalba ( tiếng Litva ): Gigantiškasis amorfofalas മലയാളം ( tiếng Malayalam ): അമോഫോഫല്ലസ് ടൈറ്റാനിയം Bahasa Melayu ( tiếng Mã Lai ): Pokok Bunga Bangkai Nederlands ( tiếng Hà Lan ): Reuzenaronskelk polski ( tiếng Ba Lan ): Dziwidło olbrzymie پنجابی ( tiếng Punjab ): ٹائٹان اروم português ( tiếng Bồ Đào Nha ): Flor-cadáver русский ( tiếng Nga ): Аморфофаллус титанический svenska ( tiếng Thụy Điển ): Jätteknölkalla தமிழ் ( tiếng Tamil ): டைட்டன் ஆரம் ภาษาไทย ( tiếng Thái ): ดอกบุกยักษ์ Tagalog ( tiếng Tagalog ): Titan Arum украї́нська мо́ва ( tiếng Ukraina ): Аморфофалюс велетенський اُردُو ( tiếng Urdu ): لوف جسیم 粵語 ( tiếng Quảng Đông ): 巨魔芋 中文 ( Trung văn ): 巨花魔芋 | |
Danh pháp khoa học ( hiện tại ) | Amorphophallus titanum (Becc.) Becc. |
Danh pháp đồng nghĩa | Amorphophallus selebicus Nakai |
Conophallus titanum Becc. | |
Bộ thực vật | Trạch tả ( Alismatales ) |
Họ thực vật | Ráy ( Araceae ) |
Chi thực vật | Amorphophallus |
A. titanum, tên Tiếng anh là Titan arum ( chân bê khổng lồ ), loài đặc hữu của Sumatra; một loài thực vật có hoa sở hữu cụm hoa không phân nhánh lớn nhất ( largest unbranched inflorescence ) trên thế giới; Thực ra, cụm hoa của loài cây này không lớn bằng cụm hoa của cây cọ quạt Corypha umbraculifera L., nhưng rõ ràng cụm hoa của C. umbraculifera có phân nhánh nên không được tính ở đây.
Do thứ mùi tỏa ra vô cùng nồng nặc của hoa giống hệt với mùi mà một xác chết đang thối rữa tỏa ra, nên chân bê khổng lồ được xếp riêng vào danh sách những loài hoa xác chết ( carrion flower ) ( chi Amorphophallus, Rafflesia, Stapelia, Bulbophyllum, … ); và được gọi với các tên phổ biến khác như hoa xác thối ( corpse flower ) hoặc cây xác thối ( corpse plant ).
Tiếng Indonesia: Bunga bangkai — với “bunga” hay “flower” [ hoa ], trong khi “bangkai” có thể được hiểu là “corpse”, “cadaver”, hoặc “carrion” [ đều có liên quan đến xác chết ].
A. Từ nguyên học
Amorphophallus titanum gọi theo tên trong tiếng Hy Lạp cổ với άμορφος – amorphos tức “without form, misshapen” ( “dị hình” ) + φαλλός – phallos hay “phallus” ( “dương vật” ), và titan hay “giant” ( “khổng lồ”, “to lớn” ).
B. Đặc điểm cây hoa xác thối
Cụm hoa ( inflorescence ) của A. titanum có thể cao đến hơn 3 m. Giống như loài Arum maculatum L. ( cuckoo pint ) và Zantedeschia aethiopica (L.) Spreng. ( calla lily ), cụm hoa bao gồm một bông mo ( spadix ) được cấu thành bởi các hoa nhỏ, có mùi; bao quang bởi một mo ( spathe ) nhìn giống như một cánh hoa lớn. Trong trường hợp của A. titanum, mo hoa có màu xanh phía bên ngoài, đỏ tía sẫm bên trong, cùng bề mặt mo có nhiều rãnh sâu. Bông mo rỗng với hình dáng tương tự một chiếc bánh mì Pháp lớn ( large baguette ). Ở gần đáy của bông mo, khuất khỏi tầm nhìn phía bên trong vỏ ( sheath ), có hai vòng hoa nhỏ. Vòng trên mang các hoa đực, vòng dưới đính các lá noãn ( carpels ) màu đỏ cam sáng. “Mùi hương” của hoa xác thối hệt như mùi thịt thối rữa, thu hút bọ cánh cứng và ruồi ăn xác chết ( họ Sarcophagidae ) đến thụ phấn. Màu đỏ đậm và bề mặt của cụm hoa cũng góp phần không nhỏ trong việc tạo ảo giác rằng bông hoa là một miếng thịt đang trong trạng thái thối rữa. Suốt thời gian nở hoa, phần ngọn của bông mo xấp xỉ nhiệt độ cơ thể người, giúp mùi hôi thối lan tỏa được rộng hơn.
Cả hoa đực lẫn hoa cái đều nở trên cùng một cụm hoa. Hoa cái nở trước, hoa đực nở sau đó từ 1 – 2 ngày. Cơ chế này giúp ngăn cản sự tự thụ phấn của cây.
Sau khi hoa tàn, một chiếc lá đơn duy nhất mọc lên từ giả thân hành ( corm ) của cây dưới mặt đất, phía trên một cuống hơi xanh, về sau phân thành ba nhánh tại đỉnh, mỗi nhánh mang nhiều lá chét ( leaflets ). Cấu trúc lá này có thể cao đến 6 m, vươn rộng đến 5 m. Mỗi năm, chiếc lá cũ chết đi và một chiếc lá mới sẽ mọc lên tại vị trí cũ. Khi giả thân hành đã có đủ dưỡng chất, nó sẽ “nghỉ ngơi” trong bốn tháng và quá trình này cứ thế lại được lặp lại.
Giả thân hành của hoa xác thối là loại lớn nhất được biết đến, khi nặng khoảng 50 kg. Khi một mẫu tại vườn bách thảo hoàng gia Kew được thay chậu sau thời gian dài ngủ nghỉ, khối lượng cân được của nó là 91 kg ( 201 lb ). Năm 2006, một giả thân hành trong vườn bách thảo ở Bonn, Đức được ghi nhận là nặng 117 kg ( 258 lb ). Một cái khác của A. titanum được trồng ở Gilford, New Hampshire bởi Tiến sĩ Louis Ricciardiello năm 2010 ghi nhận nặng khoảng 138 kg ( 305 lb ). Tuy nhiên, kỷ lục hiện tại được nắm giữ bởi vườn bách thảo Hoàng gia Edinburgh; nặng 153,9 kg ( 339 lb ) sau 7 năm sinh trưởng từ một giả thân hành ban đầu có kích thước chỉ bằng một quả cam.
C. Nhân giống hoa xác thối
Hoa xác thối chỉ thấy mọc tự nhiên tại các khu rừng mưa nhiệt đới gần xích đạo thuộc Sumatra, Indonesia. Loài được miêu tả khoa học lần đầu tiên bởi nhà thực vật học người Ý Odoardo Beccari vào năm 1878. A. titanum rất hiếm khi ra hoa trong tự nhiên. Lần đầu tiên một cá thể A. titanum ra hoa trong một vườn bách thảo là vào năm 1889 tại vườn bách thảo hoàng gia Kew ở Luân Đôn. Những lần ra hoa đầu tiên được ghi nhận ở Hoa Kỳ là tại vườn thực vật New York vào năm 1937 và 1939. Việc cây ra hoa này cũng là cảm hứng lớn cho việc chọn hoa xác thối làm loài hoa chính thức cho quận Bronx vào năm 1939, và chỉ bị thay thế bởi loài hoa hiên ( day lily, chi Hemerocallis ) vào năm 2000.
Đến nay, số lượng hoa được nhân giống đã gia tăng đáng kể, nên việc mỗi năm có hơn 5 sự kiện ra hoa tại các khu vườn trên toàn thế giới cũng không có gì làm lạ. Đi kèm với kỹ thuật thụ phấn tiên tiến ( advanced pollination techniques ) cũng đồng nghĩa với việc là loài hoa này hiếm khi được những người làm vườn nghiệp dư chăm bón. Tuy nhiên, vào năm 2011, trường Trung học Phổ thông Roseville ( Roseville, California ) đã trở thành trường Trung học đầu tiên trên thế giới trình diện một A. titanum đã ra hoa.
Năm 2003, bông hoa cao nhất của A. titanum thuộc về ngành trồng trọt khi cao 3.20 m ( tính từ giả thân hành, chính xác là 3,07 m tính từ mặt đất ) tại vườn bách thảo thuộc Đại học Bonn của Đức. Sự kiện trên chính thức được Kỷ lục Guinness Thế giới ghi nhận sau quá trình dài phân tích, chụp ảnh và ghi chép. Một bông hoa lớn khác thuộc về Louis Ricciardiello; khi cao 3,1 m vào năm 2010; được trưng bày tại Winnipesaukee Orchids ở Gilford, New Hampshire, Hoa Kỳ. Sự kiện này cũng được Kỷ lục Guinness Thế giới công nhận
D. Khi hoa xác thối nở
Trong quá trình trồng trọt, hoa xác thối thường cần từ 5 đến 10 năm sinh trưởng sinh dưỡng trước khi ra hoa lần đầu tiên. Sau lần ra hoa đầu tiên đó, rất có thể có sự thay đổi đáng kể về tần suất ra hoa vào những lần sau. Ví dụ, một số cây có thể không ra hoa trở lại sau 7 đến 10 năm kể từ lần đầu tiên trong khi những cây khác có thể ra hoa cứ 2 đến 3 năm một lần. Tại các vườn bách thảo của Đại học Bonn, người ta quan sát thấy rằng, trong các điều kiện canh tác tối ưu thì cây ra hoa xen kẽ hai năm một lần. Điển hình là một cá thể hoa xác thối ra hoa hai năm một lần ( vào những năm 2014, 16, 18 và 2020 ) tại vườn bách thảo ở Copenhagen. Cũng có tài liệu ghi nhận về các trường hợp ra hoa liên tục trong vòng một năm, khi ấy các giả thân hành thường cho ra đồng thời một ( hoặc hai ) lá và một cụm hoa. Cũng có trường hợp khi một giả thân hành nặng 117 kg cho ra đồng thời ba bông hoa ở Bonn, Đức.
Mo hoa thường bắt đầu mở vào giữa buổi chiều, kéo dài đến tối muộn và suốt đêm, do đây là những thời điểm hoa cái rất dễ thụ phấn. Theo tìm hiểu, hầu hết các mo sẽ bắt đầu héo trong vòng mười hai giờ, một số khác được biết là vẫn mở trong khoảng từ 24 đến 48 giờ. Và khi mo héo, hoa cái mất khả năng thụ phấn.
Comments are closed.